En eski beyin fosili, beynin evrim öyküsünü yine yazıyor

Arizona Üniversitesi Sinirbilim Kısmında çalışan Prof. Nicholas Strausfeld ile King’s College London Üniversitesinde evrimsel sinirbilim okutmanı olan Frank Hirth’in Science bülteninde yayımlanan çalışması, Çin’in güney Yunnan bölgesindeki kayalarda koruma olmuş solucan gibisi bir hayvan olan Cardiodictyon catenulum‘un birinci ayrıntılı tanımını sunuyor.

GİZLİ KALAN BİR SIR BARINDIRIYOR

1,5 santimetreden daha kısa olan ve birinci kez 1984’te keşfedilen fosil, şimdiye kadar kapalı kalan bir sır barındırıyor: Bir beynin de içinde bulunduğu, narin halde korunmuş bir hudut sistemini.

“Bildiğimize nazaran bu, şimdiye kadar gördüğümüz en eski beyin fosili” diyor Strausfeld.

Populer Science Türkçe’de yer alan ayrıntılara göre Cardiodictyon, Kambriyan olarak bilinen ve neredeyse bütün ana hayvan soylarının 540 ila 500 milyon yıl evvel son derece kısa bir vakit aralığında ortaya çıktığı devrin başlarında yaygın olan, zırhlı lobopodyanlar biçiminde bilinen jenerasyonu tükenmiş bir hayvan kümesine ilişkin. Lobopodyanlar deniz tabanında muhtemelen alt soyları eklem bacaklıların eklemlerinden mahrum bir çift yumuşak, güdük bacak kullanarak gezinmiş. Lobopodyanların günümüzde yaşayan en yakın akrabaları, çoğunlukla Avustralya, Yeni Zelanda ve Güney Amerika’da yaşayan kütük ayaklılar.

1800’LERE UZANAN BİR TAŞTIŞMA

Cardiodictyon fosilleri, ganglia halinde bilinen hudut yapılarının tekrarlı formda dizilim sergilediği kısımlı gövdeye sahip bir hayvanı ortaya çıkarıyor. Bu durum, her ikisinde de hiçbir bölümlenme delilinin bulunmadığı hayvanın başı ve beyniyle taban tabana zıtlık sergiliyor.

“Söz konusu anatomi hiç beklenmedik bir durumu karşımıza çıkarıyor zira çağdaş eklembacaklıların baş ve beyinleri ile bunların birtakım fosil ataları, yüzyılı aşkın müddettir kısımlı olarak düşünülüyordu” diyor Strausfeld.

Makalenin müelliflerine nazaran bulgu, hayvanlar aleminde en tıp tarafından dünyanın en varlıklı kümesi olan eklembacaklılarda başın köken ve bileşimine yönelik uzun müddettir devam eden hararetli bir tartışmayı da tahlile kavuşturuyor. Eklembacaklılar ortasında böcekler, kabuklular, örümcekler, öbür örümceğimsiler ile kırkayaklar ve çıyanlar üzere kimi öbür soy sınırları da bulunuyor.

Bilim insanları yeni çalışmalarında Cardiodictyon’un beynini tanımlamakla kalmıyor, tıpkı vakitte bu beyni bilinen fosillerin ve ortalarında örümcekler ile çıyanların da yer aldığı yaşayan eklembacaklıların da beyniyle karşılaştırıyorlar. Lobopodyan fosilleri üzerinde yürütülen anatomik çalışmaları bu canlıların yaşayan akrabalarındaki gen söz kalıbı tahlilleriyle birleştiren araştırmacılar, ortak bir beyin tertibi planının Kambriyen periyottan bugüne kadar korunduğunu kararlaştırıyor.