Barbie bebeklerin dönüşümü ‘ticari kaygıya’ dayanıyor

Çocuklara “ideal vücut algısı” kıyafet ve aksesuarlar dayattığı gerekçesiyle uzmanların reaksiyonunu çeken Barbie bebekler, büyük dönüşüm geçirse de bayanı metaya indirgediğine yönelik tenkitler devam ediyor.

Beyaz ciltli, sarışın ve mavi gözlüleri idealize eden Barbielerin beden tipi, deri ve göz rengi farklı yeni versiyonları üretilse de uzmanlar hala kat edilmesi gereken yol olduğunu düşünüyor.

Doktor öğretim üyesi Dilara Buket Didin, Barbie bebeklerin değişimini ve kapitalizmin eseri olarak bu değişimin gerisindeki nedenleri kıymetlendirdi.

Barbie’nin, ABD’li oyuncak üreticisi Mattel şirketi tarafından birinci kere 9 Mart 1959’da tanıtıldığını aktaran Didin, firmanın birinci 30 yılda 500 milyona yakın satış yakaladığını, bu sayının 5 senede 800 milyona ulaştığını söyledi.

“ESKİ BEZ BEBEKLER GERÇEKLİKLE ÇOK ÖRTÜŞMÜYOR”

Didin, “Büyük kocaman gözlü eski bez bebekler gerçeklikle çok örtüşmüyor lakin kız çocukları Barbie bebeğe baktığında yeniden de Barbie gerçekle daha örtüşüyor. Bu yüzden Barbieler tercih ediliyor” dedi.

SARIŞIN, MAVİ GÖZLÜ BARBIE’DEN MİNYON VE KIVRIMLI BARBIELERE…

Barbie’nin çıkış yıllarında beyaz derili, sarışın ve mavi gözlü olarak tek tipte tasarlanmasının, Avrupalı görünüşü simgelediği ve ulaşılması imkansız ülkü beden ölçüleriyle bu görünüşü üstünlük olarak sunduğu tarafındaki tenkitlere işaret eden Didin, satışlarının düşmesiyle Barbie’nin görünümünde de değişikliğe gidildiğini tabir etti.

Barbie’nin satışlarının 2012’den 2017’ye yüzde 20 düştüğünü lisana getiren Didin, “Satışlardaki bu süratli düşüş sonrası ikonik bebek, dikkat alımlı değişim geçirmeye başladı. 2016’da satışa çıkan koleksiyonda 4 farklı beden tipi, 7 farklı cilt tonu, 22 farklı göz rengi, 24 farklı saç tarzı, sayısız kıyafet ve aksesuara sahip bebekler vardı. Barbie, artık tek bir vücut tipinde değil, daha gerçekçi oranlara sahip minyon, uzun ve kıvrımlı bebekler üretildi” bilgilerini verdi.

Didin, Barbie’nin cilt, göz ya da saç renginin değiştirilerek piyasaya sunulmasının yahut çeşitli etnik kökenden bebeklerin tanıtılmasının, zihinlerdeki Avrupai imgeyi değiştirmekten fazla ticari olduğunun altını çizerek, “Mattel, farklı etnik kökenden müşterilerinin taleplerini de yerine getirerek, azamî kar elde etmek istiyor. Bu da sonuçta şirket için epeyce doğal bir amaç” halinde konuştu.

“BARBİE ‘HER ŞEY OLABİLİRSİN’ DİYOR LAKİN HÂLÂ ÇİLLİ VE ÇARPIK DİŞLİ OLAMAZSIN”

Barbie’ye yönelik feminist tenkitlere de değinen Didin, bu tenkitlerin, bebeklerin yalnızca hoşluk ve kadınsılığı tabir etmesinin yanı sıra bayanı, yapay olarak tanıtıp metaya indirgemesi ve tüketim çılgını bilinçsiz varlıklar olarak göstermesi ekseninde toplandığına vurgu yaptı.

Bu kapsamda 2015’te Barbie’nin birinci defa düz ayakkabı giydiğini aktaran Didin, “56 yıldır topuklu ayakkabı giyen Barbie’ye 2015’te birinci sefer düz ayakkabılar giydirildi ve Barbie artık babet ya da spor ayakkabı giymeye başladı” sözünü kullandı.

Didin, birebir yıl Barbie’ye yeni reklam çalışması da yapıldığını belirterek, “Reklamın başlığı şuydu ‘Olasılıkları hayal et.’ Bu reklamda birçok genç kız yetişkinlerin mesleklerinde rol alıyor, öğretmen, grup koçu, veteriner oluyor ve reklamın sonunda genç kızların kendi ortalarında Barbie ile oynadıkları gösteriliyor. Verilen ileti şu, ‘Bir kız Barbie ile oynarken olabileceği her şeyi hayal eder.’ Bu manasıyla her şey olabilirsiniz sloganıyla reklam sonlandırılıyor” değerlendirmesini yaptı.

Mattel’in 2020’de birinci defa engelli Barbie tasarladığının altını çizen Didin, “Bu kadar çok değişime karşın feminist düşünürler hâlâ Barbie’nin kat etmesi gereken çok yol olduğunu söylüyor.” biçiminde konuştu.

Didin, “Barbie, ‘Her şey olabilirsin’ diyor lakin hala şişman olamazsın, çilli, kemerli burunlu, çarpık dişli olamazsın. O Barbielere baktığımızda minyon da olsalar hâlâ çok hoşlar, burunları hokka üzere, çilleri yok. O yüzden diyorlar ki ‘Bu her şey olabilirsiniz sloganları filan büsbütün kapitalist gayelerle çıkarılmış şeyler.’ Açıkçası ben de buna katılıyorum zati aksi de şirketlerin tabiatını reddetmek olacaktır” görüşünü paylaştı.

“HAMİLE KEN BEBEK ÜRETİLİRSE MATTEL KENDİ AYAĞINA SIKMIŞ OLUR”

Barbie’nin erkek versiyonu olarak tasarlanan Ken’in son günlerde toplumsal medyada dolaşan gebe manzaralarına de dikkati çeken Didin, “Mattel firması gebe Ken üretecekleri argümanını yalanladı lakin şayet hakikaten bu türlü bir şey çıkarmak isteseydi kendi ayağına sıkmış olurdu zira bu kapitalist maksatlarına asla hizmet etmiyor. Beşerler bu ataktan sonra Barbie’ye negatif halla yaklaşabilirdi zira o noktadan sonra firmanın siyasi ideolojiyi temsil ettiğini söyleyebilirdik” sözünü kullandı.

Didin, Ken ve Barbie ile oynayan bilhassa kız çocuklarının kendi fizyolojik yapılarına uygun olan hamileliği bir erkekte görmesinin önemli sorunlara neden olabileceğine işaret ederek, “Ben bunun çocuklarda önemli travmatik sonuçları olabileceğini düşünüyorum” yorumunu yaptı.

Kişinin vücut algısının, gerçekte nasıl göründüğü ile ilgili olmadığını vurgulayan Didin, “Beden algısı, subjektif bir değerlendirmedir. Gerçekle uyumlu olmak zorunda değildir. Vücut algısı, kişinin ebeveynlerinin tavırlarından, erken yaş tecrübelerinden, hisler yahut ruh halleri üzere içsel ögelerden ve başka faktörlerden etkilenmesine yahut güzelleşmesine tabidir” dedi.

Didin, vücut algısının çağa ve topluma nazaran değiştiğini tabir ederek, “Eski çağlarda tanrıçalar çok kilolu ve bu halleriyle beğeni toplarken, günümüzde bayanlar ince ve narin vücuda özendiriliyor. Kilolarına dikkat edenlerin vücutlarını ve kendilerini sevdikleri, buna bağlı olarak da benlik hürmetlerinin yüksek olduğu düşünülüyor. Olumlu algı bayanlar için ince vücuda sahip olmakken erkekler için ise kaslı, sportmen beden yapısı” diye konuştu.