Yaşlılarda Yalnızlık ve Toplumsal İzolasyon Sıkıntıları Derinleşti !

Yaşlılarda Yalnızlık ve Toplumsal İzolasyon Meseleleri Derinleşti ! Aile fertleri yaşlı bireyleri programlarına dahil etmeli

Gelişmiş ülkelerde nüfusun çoğunluğunu yaşlılar oluştururken nüfus iddialarına nazaran ülkemizde yaşlı nüfus oranının da 2025 yılında %11,0 ve 2030 yılında %12,9 olması bekleniyor. Asıl odak noktasının yaşlının memnuniyetini ve hayat kalitesini artırmak olması gerektiğini belirten Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, gerekli şartlar sağlanmadığında depresyon, uyku bozuklukları, majör depresyon üzere psikiyatrik hastalıkların ortaya çıkabildiğini söz ediyor. Psikolog Demir, günümüz çağdaş toplumunda yaşlıların yalnızlık ve toplumsal izolasyon problemlerinin derinleştiğine dikkat çekerek aile fertlerine yaşlı bireyleri sık sık programlarına dahil etmelerini ve onlarla sohbet etmelerini tavsiye ediyor.

Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, yaşlıların ruhsal sıhhati ile ilgili değerlendirmelerde bulundu ve tavsiyelerini paylaştı.

Gelişmiş ülkelerde yaşlı nüfusu ağırlıkta

Genel manada kavramsal olarak bakıldığında yaşlılığın hayat sürecinin son evresi olarak görüldüğünü belirten Demir, “Yaşlanma ise doğumdan mevte kadar devam eden bir süreçtir. Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) tarafından yaşlılık ‘kişinin etrafa ahenk sağlama yeteneğinin yavaş yavaş azalması’ olarak tanımlarken 80 ve üstü yaş aralığını ise yaşlı olarak belirlendi. Günümüzde yaşlı nüfusun gitgide arttığını görüyoruz. Bilhassa gelişmiş ülkelere baktığımızda nüfusun çoğunluğunu yaşlılar oluşturuyor. Bu durum ülkenin yaşlılar için ayrıyeten toplumsal, ruhsal, ekonomik manada stratejiler geliştirmesini gerektiriyor. Ülkemizde toplam nüfus içinde 60 yaş ve üstü nüfus 1950 yılında %5.9 iken, 2016’da yaklaşık 6,5 milyon ile nüfusun %8,3’ünü oluşturuyor. Bu oran 2021 yılında %9,7’ye yükseldi. Nüfus varsayımlarına nazaran yaşlı nüfus oranının 2025 yılında %11,0, 2030 yılında %12,9 olması bekleniyor.” dedi

Yaşlılarda en sık majör depresyon görülüyor

Demir, yaşlılık periyodunun değerine vurgu yaptı kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Asıl odak noktası, yaşlının hayat memnuniyetini ve hayat kalitesini arttırmak olmalı. Yaşlının ömür kalitesini ve memnuniyetini yüksek tutmadığımızda karşımıza pek çok sorun çıkabiliyor. Yaşlılarda görülen psikiyatrik hastalıklara baktığımızda; depresyon, çeşitli demans tipleri, uyku bozuklukları, anksiyete bozukluklarının görüldüğünü söyleyebiliriz. Yaşlılık devrinde rastgele bir organik hastalığa bağlı ya da büsbütün tek başına en sık rastladığımız psikiyatrik hastalık majör depresyondur. Halk ortasında sıklıkla depresyon olarak tariflenen bu tabloda yaşlı hayat gücü kaybeder, yaşamak artık onun için anlamsız hale gelir, alınganlıklar artabilir, yakınlarının kendisiyle gereğince ilgilenmediğini düşünebilir, ilgi gereksinimi artabilir, uyku ve iştah sorunları görülebilir, hatta daha da ileri gittiğimizde intihar isteği ile karşılaşabiliriz. Bu intihar etme isteğini genelde pasif bir biçimde ‘artık hayatın manası kalmadı, ölsem de kurtulsam’ ya da “artık Allah’ın canımı almasını bekliyorum’ tabirleriyle duyabiliriz.”

Sosyal ve ruhsal meselelerle karşılaşıyorlar

Yaşlıların, yaşlılık periyodunda karşılaşmış oldukları kıymetli problemler ortasında ekonomik sıkıntıların da olduğunu belirten Demir, “Yaşlılar, yaşlılık devrinde makus ekonomik şartlardan ötürü toplumsal ve ruhsal problemle karşılaşıyorlar. Yaşanılan ülkenin ekonomik nizamına bağlı olarak hayatın giderek pahalılaştığı, emeklilik ya da ailede para sağlayan kişinin mevti üzere durumlarda gelirin azalması nedeniyle yaşlıların kendi geçimlerini sağlamaları zorlaşıyor.” tabirlerini kullandı.

Emeklilikte kuruntu ve düşünce içine girebiliyorlar

Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, emeklilik sonrası ekonomik hayata iştiraki azalan yaşlıların ekonomik zahmetler yaşamanın yanında kendilerini gitgide fonksiyonsuz ve yetersiz hissedebildiklerini söyledi ve kelamlarına şöyle devam etti:

“Bununla birlikte yaşlıların yalnızlık ve toplumsal izolasyon sorunu günümüzün çağdaş toplumunda derinleşiyor. Ekonomik olarak zahmet yaşayan yaşlı birey tıpkı vakitte yaşıtlarından da uzaklaşıyor ve birden fazla vakit yaşıtlarının vefat etmesi ile birlikte mecburî bir yalnızlaşma sürecine giriyor. Emeklilik periyodu ile çalışmanın sona ermesi ve boş vakit periyodunun başlaması, boş vaktin değerlendirilememesi sıkıntısını ortaya çıkarıyor. Bu periyodun muvaffakiyet ile geçirilmemesi, yaşlı birey üzerinde olumsuz birtakım davranışlara kaynaklık edebiliyor. Örneğin, kendi kendilerini düşünerek kuruntu ve dert içine girebiliyorlar. Bu durum da klinikte depresyon dediğimiz tablonun oluşumuna yer hazırlıyor. Boş kalan yaşlı, geçmiş muhasebesine başlıyor ve fonksiyonel olan ya da olmayan pek çok niyet ile baş başa kalıyor.”

İlk yaşlı istismar olayı 1975’te görüldü

Yaşlının aile üyelerine vazifeler düştüğünü söz eden Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Literatüre baktığımızda ‘yaşlı istismarı’ olarak bilinen kavram, birinci olarak 1975’te İngiltere’de bilimsel alanda bakıma muhtaç bir yaşlının kendisine bakan bir aile üyesi tarafından fizikî istismara uğramasını tanımlayan bir hadiseyle ortaya çıkmış. İzleyen yıllarda ise bu tarif, yaşlıyla muteber bir bağlantı içinde olan bir akrabanın ya da kişinin, yaşlı üzerinde ziyanla sonuçlanan fizikî, ruhsal ve ekonomik istismarından/ihmalinden kaynaklanan bahisleri da içerecek biçimde genişletilmiştir.” dedi.

Yaşlılar kendilerini gereğince tabir edemiyor

Demir, yaşlı ihmalinin pasif ve etkin ihmal olarak ikiye ayrıldığını belirtti ve kelamlarını şöyle sürdürdü: “Aktif ihmal; yiyecek, su barınma, giyinme tıbbi ve duygusal dayanak üzere temel yaşama muhtaçlıklarının karşılanmasındaki eksiklik ve yetersizliktir. Yaşlıya şuurlu olarak, bilerek ve isteyerek fizikî ve duygusal acı vermeyi de içerdiğini söyleyebiliriz. Bu davranışlar şuurlu ihmal olarak tanımlanıyor. Pasif ihmal ise ziyan verme niyeti olmadan bakıcı kişinin, yaşlı bireyin temel gereksinimlerini karşılamada yanlış davranışıdır. Yaşlının ihmal edilmesi; aile fertleri ortasında çatışma olması ya da aile fertlerinin yanlış davranışlarını yaşlıya yansıtmaları, gereksinimlerine karşı umursamaz davranmaları formunda görüldüğü üzere, aile üyelerinin yaşlıyı kendilerine bir engellemiş üzere görmeleri, kızgınlık belirtmeleri de kasıt olmayan ihmal olarak biliniyor. Yaşlılıkta aile bireylerinin yaşlıya tavırları değerlidir ve konuşulmalıdır. Ülkemizde yaşlılar kendilerini gereğince söz etme yeteneğini bulamıyorlar. Yapılan birçok reklam, plan ve programlar daha fazla gençlere hitap ediyor. Bu da yaşlıların kendilerini izole hissetmelerine neden oluyor.”

Sosyal hayat içinde olmaları teşvik edilmeli

Yaşlıların ruhsal sağlamlığını arttırmak için mümkün olduğunca toplumsal ömrün içinde olmalarını teşvik etmenin, özel maharetleri ile hobilerini ortaya çıkarmanın ve bu çerçevede çeşitli kurslara iştiraklerini desteklemenin kıymetli olduğunu vurgulayan Uzman Klinik Psikolog Merve Umay Candaş Demir, “Sabah uyandığında günü planlamak, sistemli olarak hareket etmek, yaşlılık periyoduna özel gayeler belirlemek de ömür manasını sürdürmek açısından fonksiyoneldir. Zira belli marifetlerimiz yaşlılık süreci ile bir arada azalır. Bu hünerlerimizi kısmen korumak için “kullan ya da kaybet” teorisini hatırlamak kıymetli olabilir. Bu teoriye nazaran beyin hücrelerimiz kullanılmadığında kaybedilir. Nizamlı bilişsel aktivitede bulunmak; ilerleyen yaşlarda dikkat, algı, bellek ve yönetimsel fonksiyonlar üzere temel bilişsel fonksiyonlar üzerine olumlu tesir gösteriyor.” diye konuştu.

Aile fertleri yaşlı bireyi programlarına dahil etmeli

Beyin, son periyot araştırma sonuçlarına nazaran, yaşlı olsa bile kendini yenileme marifetine sahiptir ve yeni nöronların üretimi kelam mevzusudur. Yaşlanma ile doğal olarak yıpranan ve bilhassa prefrontal korteksteki fonksiyon bozukluğuna giden bir süreç varsa da kişi daha sık toplumsal aktivite ve günü planlama, organize etme, gündemi takip etme, okuma yapma davranışları ile bu süreci yavaşlatabilir. 85 yaşında olan bir kişi 65 yaşında olan şahıstan daha fonksiyoneli, faal olabilir. Yaşlı bu çerçevede kendini yenilerken aile bireyleri de sıklıkla yaşlıyı programlarına dahil etmeli, onlarla sohbet etmeli, kimi unutkanlıklarını, inatçılıklarını, katı fikir sistemlerini anlayışla karşılamalıdır” dedi. (BSHA9