Uzmanlar, Türkiye’nin COP 27 Doruğu’nda açıkladığı yeni iklim maksadını nasıl yorumluyor?

Getty Images

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Mısır’ın Şarm El Pir kentinde düzenlenen COP27 iklim tepesinde dün Türkiye’nin güncellenmiş Ulusal Katkı Beyanı’nı (NDC) açıkladı.

Bakan Kurum, dünya önderlerine hitaben yaptığı konuşmada Türkiye’nin 2030 için belirlediği yüzde 21 emisyon artıştan azaltım gayesinin yüzde 41’e yükseltildiğini belirtti.

Kurum, “Böylece ülke olarak 2030 için yaklaşık 500 milyon ton emisyon azaltımı yapmış olacağız” dedi ve Türkiye’nin en geç 2038’de emisyonlarını pik (en yüksek) noktasına ulaştıracağını belirtti.

Türkiye, 2015’te sunduğu ulusal katkı beyanı çerçevesinde 2030’a kadar hiç tedbir alınmazsa emisyonların 1 milyar 175 MtCO2e’e (milyon ton karbondioksit eşdeğeri) ulaşacağını, verilen beyanla bu ölçünün 929 MtCO2e düzeyinde tutulacağını söylemişti.

Dün yapılan açıklamada, alınacak yeni tedbirlerle 2030 yılına kadar emisyonların 700 MtCO2e civarında olmasının hedeflendiği anlaşılıyor.

Ancak uzmanlar, azaltım maksadının her vakit en şimdiki bilgiden yola çıkarak hesaplanması gerektiğini söylüyor. Türkiye için bu, 2020 yılına ilişkin 523,9 MtCO2e emisyon verisi olduğu için burada azaltım değil artış gözlemleniyor.

Yani, 2030 yılına kadar karbon emisyonlarında 2020 düzeyine kıyasla yüzde 33 artış kaydedilecek ve lakin 2038 yılından itibaren net düşüş olacak.

İklim siyasetlerini takip eden sivil toplum ve fikir kuruluşları ile gençlik hareketleri daha evvel, Türkiye’nin 2053 net sıfır amacına ulaşabilmesi için 2030’a kadar en az yüzde 35 mutlak azaltımı hedeflemesi ve emisyonların 340 mtCO2e’e inmesi gerektiğini söylemişti.

BBC Türkçe için Türkiye’nin güncellenmiş iklim amacı açıklamasını kıymetlendiren Sabancı Üniversitesi İstanbul Siyasetler Merkezi (İPM) Kıdemli Uzmanı ve İklim Çalışmaları Koordinatörü Ümit Şahin, “Türkiye’nin emisyonu 700’ün üzerine, tahminen 800 milyon tona kadar çıkacak ve 2038 yılından sonra yalnızca 15 yıl içinde sıfıra düşmesi beklenecek. Bu doğal ki imkansız bir şey” diyor.

Şahin, COP28’e kadar bu amacın kesinlikle tekrar güncellenmesini gerektiğini belirtiyor.

Getty Images Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, COP27’de Türkiye’nin güncellenmiş iklim amacını açıkladı

ENERJİ DÖNÜŞÜMÜ GECİKECEK VE NET SIFIR MALİYETİ YÜKSELECEK

2015 yılında hazırlanan ve Türkiye’nin 2021’de resmi olarak onayladığı Paris İklim Mutabakatı dünya global ısınma eşiğini 1,5 derece olarak belirliyor.

Birleşmiş Milletler (BM) 2022 Emisyon Açığı raporu, dünyanın iklim değişikliğinden kaynaklı global bir felaketten kaçınmak için emisyonları yüzde 45 oranında azaltması gerektiğini söylüyor.

Uzmanlar, bu bağlamda karbon emisyonlarının 2025 yılına kadar pik noktaya ulaşması ve bunun için ülkelerin büyük bir süratle ekonomilerini karbonsuzlaştırma yolunda ilerlemesi gerektiğini vurguluyor.

Ancak Türkiye’de sivil toplum kuruluşları, yapılan iklim gayesi açıklaması ışığında güç dönüşümünün geciktirileceğini ve 2053 net sıfır emisyon amacına ulaşmanın giderek pahalılaşacağını aktarıyor.

BBC Türkçe’ye kıymetlendirme yapan Kömürün Ötesinde Avrupa (Europe Beyond Coal) Kampanyacısı His Kutluay, “Emisyonların 2038 yılında pik yapması, 16 yıl daha ekonomiyi karbonsuzlaştıracak adımların geciktirileceğini gösteriyor” diyor ve devam ediyor:

“2038 yılından sonra 2053 yılına kadar kalan 15 yılda ise süratli bir karbonsuzlaşma süreci yaşansa bile bu sürecin bugünden başlamasına kıyasla hem çok daha maliyetli hem de Türkiye’yi önümüzdeki yıllarda yaşanacak fosil yakıt krizlerine karşı daha kırılgan hale getirecek. “

Türkiye’nin güç muhtaçlığının yüzde 78’ini ithal ettiğini söyleyen Kutluay, “iklim için geciktiğimiz her an, fosil yakıtlara ödediğimiz para artacak, fosil yakıt kullanımına bağlı hava, su, toprak kirliliğinin tesirleri ve kamu sıhhati tesirleri 15 yıl daha devam edecek” diyor.

KÖMÜRDEN ÇIKIŞ PLANI YOK  

• COP26’da kömürün insan kaynaklı iklim değişikliğinin esas sebebi olduğuna dikkat çekilmişti.
• Katılımcılar 1,5 derece amacı doğrultusunda yeni kömür projelerinin büsbütün durdurulması ve 2040 yılına kadar var olan kömür alanlarının kapatılması gerektiği konusunda uzlaştı.
• Zirvede 40’tan fazla ülke kömürden çıkış kelamı verdi. Türkiye bu ülkelerden biri değildi.
• Uzmanlar, Türkiye’nin mevcut iklim planları ortasında kömür kullanımının kısıtlanmasına dair bir kelam verilmediğini belirtiyor.

Kömürün Ötesinde Avrupa Kampanyacısı Kutluay, “Katılımcı olduğu argüman edilen ulusal katkı beyanının berlirlenmesi sürecinde sivil toplum örgütlerinin ve iş dünyasının taleplerinin tersine kömürden çıkış Türkiye’nin iklim planlarında yer almıyor” diyor.

Kutluay’a nazaran kirletici şirketlerin iklim değişikliğine sebep olan sera gazlarını serbestçe salmasının önüne geçilip, kirletme bedelleri ödetilir ve kamu kaynaklarıyla desteklenmeleri sonlandırılırsa Türkiye’nin en geç 2030 yılına kadar kömürden çıkışı mümkün ve gerçekçi.

Kutluay kelamlarına şöyle devam ediyor:

“Türkiye birebir vakitte yeni kömürlü termik santral planlarından da vazgeçmiyor. Geçtiğimiz Haziran ayında Hunutlu Termik Santrali devreye alındı. Türkiye’nin iklim konusunda tezini ve 2053 net sıfır konusunda samimiyetini göstermenin tahminen de en süratli yolu yeni kömür yapmayacağını taahhüt eden ittifaklara katılmasıyken bu tarafta bir irade göstermiyor.”

BBC Türkçe’ye kıymetlendirme yapan Avrupa İklim Hareket Ağı Türkiye için İklim ve Güç Siyasetleri Koordinatörü Hasret Katısöz ise büyük emisyon kaynağı, elektrik üretimi üzere kesimlerde bir dönüşüm vizyonu olmadığını söylüyor.

“Oysa, güç dönüşümü yalnızca iklim değişikliği ile uğraş için gerekli değil, birebir vakitte elektrik fiyatlarının düşmesi, yeni istihdam, sanayi gelişimi üzere imkanları da beraberinde getiriyor. Güç dönüşümüne bugünden başlamak, bu fırsatlardan da en süratli halde yararlanmamızı sağlayacak” diyen Katısöz kelamlarına devam ediyor:

“Diğer yandan, kömürden çıkış üzere güç dönüşümü kararlarındaki gecikme Adil Güç Geçişi Paydaşlığı üzere memleketler arası finans fırsatlarını da kaçırmamıza neden olacak.”