Uzmanı anlattı: Hücre nakli ve kornea nakli olmadan tekrar görmek mümkün olabilir

Göz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Anıl Kubaloğlu, beğenilen kök hücre naklinin gerekli olduğu durumları ve tedavi formüllerini anlattı. 

Gözde kök hücre naklinin yıllardan beri yapılan bir uygulama olduğunu tabir eden Kubaloğlu, “Öncelikle gözümüzün ön yüzeyindeki kornea tabakamız var, bu kornea katmanında kimyasal yanık yahut gözün hücrelerinin ameliyatlarla ya da travmayla azaldığı durumlarda hastanın sağlıklı gözünden, akrabasından ya da bunlar yoksa kadavradan temin ettiğimiz dokudur” dedi.

Kubaloğlu, şu sözleri kullandı:

• “Bu dokuyu hastalıklı göze naklettiğimizde göz ön yüzeyini yine oluşturup hastanın tekrar görmesini sağlayabiliyoruz. Öteki bir uygulama da bu cins gözleri nakil ameliyata hazır hale getirmek için kullanıyoruz. Yani öncelikle korneanın ön yüzeyinde kullandığımız yıllardan beri muvaffakiyetle yaptığımız bir hücre naklimiz var.
• Son devirde ikinci bir nakil biçimimiz var; kornea dokumuzun (gözün önündeki şeffaf doku) bu dokunun şeffaflığını kaybettiği durumlarda gözün endotel hücreleri dediğimiz hücreleri azalıyor ve hastalar göremiyor. İleri yaşlarda ortaya çıkan bir hastalık olan bu Fuchs endotel distrofi hastalığında da hücre nakli kelam mevzusudur. Son 10-15 yıldan beri yapılıyor ve hastaların klasik nakil olmadan da tekrar görme bahtı olabiliyor.”

KORNEADAKİ DOKU KÜLTÜR ORTAMINDA ÇOĞALTILIP TEKRAR NAKİL YAPILABİLİYOR 

Son yıllarda korneanın ön ve art yüzeyindeki nakillerde birçok ilerleme kaydedildiğini belirten Prof. Dr. Kubaloğlu, “Bunlardan en kıymetlisi korneadan daha az bir dokuyu alıp kültür ortamında çoğaltıp tekrar nakil yapma imkanıdır. Bilhassa iki taraflı göz hastalıklarında kıymetlidir ve böylelikle çok daha az bir dokuyla daha fazla hücre nakli yapmak mümkündür. Öbür bir konuda, şimdi pratik hayatta çok yaygın olmasa bile endotel hücrelerinin de çoğaltılması bir formda mümkün olmuş ve bu sayede de yakın gelecekte tahminen de hücre nakliyle,  kornea nakil ameliyatı yapmadan hücre nakilleri ile tekrar hastaların görmesi mümkün olabilecektir. Tekrar son yıllarda bir diğer hücre naklini de gözün retina katmanının sarı nokta hastalığı ya da gece körlüğü hastalıklarında da muvaffakiyetle yapılmaktadır. Bu da farklı bir kullanım alanıdır” diye konuştu. 

“BU HASTALIKLARIN BAŞINDA KİMYASAL YARALANMALAR GELİYOR” 

Hücre naklinin gerekli olduğu durumları anlatan Prof. Dr. Kubaloğlu şunları ekledi: 

• “Kornea hastalıklarının en kıymetli nedeni yani hücre naklinin gerekli olduğu hastalıkların başında kimyasal yaralanmalar geliyor. Bunlar konutta paklık için kullandığımız kezzap, çamaşır suyu üzere eserler ya da endüstride kaza sonrası asit yahut alkali yanıklar sonucu gözün ön yüzeyindeki hücrelerin ölmesidir. Bu durumlarda gözün kendisini yenileme yani yarasının tekrar güzelleşme özelliği kayboluyor ve gözün ön yüzeyi beyaz bir dokuyla kaplanıyor.
• Bu çeşit durumlarda hastanın tekrar görebilmesi için kök hücre nakline gereksinim vardır. Bu kök hücre gözün kendisindeki beyazla şeffafın birleştiği yerdedir. Bu birleşme yerinde yeteri kadar hücre yoksa hastanın kendi yarası iyileşmeyecektir ve hasta tekrar bir görmeye ve ışığa kavuşamayacaktır. Bu durumlarda hasta, ya hasta kök hücre naklinden yarar alıp artık görebiliyor ya da yeteri kadar görme sağlanmadığı vakit hasta klasik kornea nakli ameliyatı olabiliyor.” 

“GÜNÜMÜZDE 40’LI YAŞLARDA DA BİRÇOK HASTALIK NAKİLE MUHTAÇLIK DUYABİLİYOR” 

Korneanın şeffaflığını sağlayan endotel hücrelerinin yetmezliğinde ise farklı bir biçimde kornea nakli yapıldığını belirten Prof. Dr.  Kubaloğlu, “Hücreleri olağan donör korneadan hastanın gözüne naklediyoruz. Buradaki temel hastalıkta hücreler bilmediğimiz nedenle ölüyor ve yerine yenisi gelmiyor. Dünyada her yıl 70 bine yakın insan bu nedenle kornea nakli ameliyatı oluyor.  Evvelce yaptığımız ameliyatlarda korneayı değiştirirken artık yalnızca hücreleri içeren tabakayı değiştirip hastaları tekrar görmeye kavuşturabilmek mümkün oluyor. Bu hastalık kornea ödemiyle sonuçlanan Fuchs endotelyal distrofidir. Kalıtsal bir hastalıktır. Çoklukla kimi ailelerde ziyadesiyle görünür. Hastalık her ne kadar 70’li yaşlarda klinik olarak sonuç doğursa da günümüzde 40’lı yaşlarda da birçok hastalık nakile muhtaçlık duyabilmektedir” sözlerini kullandı. 

“YENİ KÖK HÜCRE NAKİL UYGULAMALARIYLA KİMİ RETİNA HASTALARIN GÖREBİLME BAHTI OLUYOR” 

Retina hastalıklarının en çok yaşlılıkta ortaya çıkan sarı nokta hastalığı olduğunu söyleyen Prof. Dr. Kubaloğlu, “Bu sarı nokta hastalığının tedavisinde rastgele gerçek bir tedavi yoktur. Bunlar çoklukla vitamin dayanağı alabilmekte. Son periyottaki yeni kök hücre nakil uygulamalarıyla birtakım retina hastalıklarında da hastaların görebilme bahtı olabiliyor. Öteki değerli bir kümede gece körlüğü dediğimiz halk ortasında tavuk karası olarak bilinen hastalığın tedavisinde yapılan uygulamalardır” dedi. 

“KÖK HÜCRE AMELİYATINDAN SONRA DÜZGÜNLEŞME SÜRECİ 6 AY İLA 1 YIL SÜREBİLİR” 

Özellikle gözün ön yüzeyini tutan yaralanmalarda tedavinin uzun vadeli olduğunu tabir eden Prof. Dr. Kubaloğlu, “Hastanın kök hücre nakline hazır hale getirilmesi, kök hücre ameliyatının yapılması, ameliyattan sonra güzelleşme süreci 6 ay ile 1 yıl sürebilen bir uygulamadır. İleride birkaç cerrahi teşebbüs daha gerekebiliyor. Zira hastaların gözünün ön yüzeyi büsbütün bozulduğunda bunların tekrar onarımı uzun vakit alabiliyor. Başka bir uygulama olan kornea ödemlerinde yaptığımız hücre nakillerinde ise ameliyattan 1 hafta sonra hasta olağan yaşantısına dönebiliyor. Görmesi ise 1 ila 3 ay içerisinde olağan görüşe kavuşabiliyor. Retina uygulamalarındaki hücre nakillerinde ise bu süreç biraz daha farklı işliyor. Zira kök hücrelerinin orada tekrar yapılanması ve hastanın belirli bir görüş kazanması yeniden ayları alabilmektedir” diye konuştu. 

“DOKULAR KÜLTÜR ORTAMINDA ÇOĞALTILDIĞINDA TEDAVİ İÇİN BİR DEVA OLACAKTIR” 

Kültür ortamlarıyla bir arada hücreleri çoğaltmanın mümkün olduğunu söyleyen Prof. Dr. Kubaloğlu kelamlarını şu formda sonlandırdı: 

• “Günümüzdeki bir kadro yeni teknolojik gelişmeler ve bilimdeki gelişmelerle bir arada bu kök hücre nakillerindeki en değerli kaynak bir diğer hastanın sağlam gözünden ya da bir yakın akrabasından elde edilen dokulardır. Fakat günümüzdeki bu kültür ortamlarıyla birlikte hücreleri çoğaltmak mümkün olduğu için gelecekte çok küçük dokularla birçok beşere, mesela bir endotel hücre naklinde bir donörden alınan hücrelerle tahminen yüzlerce hastayı tedavi etmek mümkün olabilecektir.
• Ya da iki gözü yaralanmış insanlarda çok küçük bir doku kaynağını aldığınız vakit yeniden bu dokuları kültür ortamında çoğalttığınızda bu tedavi için bir deva olacaktır. Yeniden doku kaynağı olmayan gözlerde de bir ekip yeni dokular araştırılıyor. İnsanın deri dokusu, dudağındaki mukoza dokusu ya da bizim kanımızdaki multipotansiyel hücrelerimiz var. O hücrelerden de yeni hücreler üretme teknikleri araştırılıyor tahminen de yakında bu cins uygulamalar kullanım alanına girecektir.”