TZD Lideri Hüseyin Demirtaş: ‘Pamuk ve patateste de ithalat zarurî hale gelecek’

Türkiye Ziraatçılar Derneği (TZD) Genel Lideri Hüseyin Demirtaş, Türkiye’de geçen yıl şekere yüzde 164, una yüzde 129, süte yüzde 127, kuru soğana yüzde 314.6, limona yüzde 202.8, domatese yüzde 106.2 artırım geldiğini vurgulayarak bu yıl da artırımların devam edeceğini vurguladı.

Kayıtlı çiftçi sayısı son 10 yılda yüzde 55 azaldığını ve sayının 1 milyon 800 bine kadar düştüğünü, şu anda çiftçinin toplam borcunun da 250 milyar lira civarına çıktığına dikkat çeken Hüseyin Demirtaş ile tarımı ve problemleri konuştuk.

– Bu yıl tüm Türkiye’de havalar sıcak gidiyor. Bu durum ziraî üretimi nasıl etkileyecek?

Ülkemizde uzun yıllar yağış ortalaması 432 mm civarında. 2021-2022 üretim yılında ülke genelinde yağışlar uzun yıllar ortalamasının altında, geçen yıl ortalamasının biraz üzerinde gerçekleşti.

Hububat açısından değerli olan ekim ayı yağışlarına baktığımızda da Türkiye genelinde ekim ayı yağışlarının olağanın altında seyrettiğini görüyoruz. Bilgiler kuraklığın 2022 Eylül-Ekim döneminde İç Anadolu’nun batısından başlayıp Trakya ve Ege’ye kadar uzanan bölgelerini tesiri altına aldığını, kasım ayında “şiddetli kuraklık” halini alarak Doğu Anadolu ve İç Anadolu’nun batı bölgelerini de kapsayacak biçimde yaygınlaştığını gösteriyor. Türkiye’nin ortalama buğday üretimi resmi sayılara nazaran 20 milyon ton civarında. 2021’de yaşanan şiddetli kuraklıkla bu 17.7 milyon tona düşmüş, yeterlilik derecesi ise ekmeklik buğdayda yüzde 90’ın altına indi. 2022 sonu prestijiyle ortaya çıkmış olan kuraklık durumu 2023’ün kış ve bahar döneminde da devam ederse 2023’te başta hububat olmak üzere birçok eser bu durumdan olumsuz etkilenecek.

– 2022’de besin enflasyonu üç haneyi gördü. 2023 yılı için ziraî eserlerde ne kadarlık artırım öngörüyorsunuz?

Küresel ölçekte buğday ve pirinç üzere global kıymet taşıyan eserlerde, iklim şartlarındaki değişmeler ve tedarik alanında yaşanan problemler nedeniyle dalgalanmalar olsa da fiyatların kıymetli ölçüde düşmediğini görüyoruz. Dünya besin fiyatları ortalaması bir evvelki yıla nazaran yüzde 1 gerilemesine rağmen yüksek seviyede seyretti.

Küresel besin fiyatları artış oranı yüzde 14 olurken baz tesirine rağmen Türkiye’de artışın dünya ortalamasının çok üzerinde bir seviyede seyretmeye devam ettiğini görüyoruz. TÜİK’in verdiği sayı yüzde 77 oranındaki artış temel alınsa bile Türkiye’deki besin enflasyonunun ülke içinden kaynaklanan nedenlerinin global eğilimlerden daha ağır bastığı açık formda görülüyor. TZOB bilgilerine nazaran, Türkiye’de 2022’de şeker yüzde 164, un yüzde 129, süt yüzde 127, beyaz peynir yüzde 114, tavuk eti yüzde 101.2 zamlandı. Kuru soğan yüzde 314.6, limon yüzde 202.8, domates yüzde 106.2, kuru fasulye yüzde 108.7 zamlandı.

Küresel besin fiyatlarıyla ülkemizdeki besin fiyatları ortasındaki bu farkın en büyük nedeni girdi fiyatlarındaki artışların üretim ya da sübvansiyon yoluyla dizginlenememesi. O nedenle 2023’te girdi fiyatlarında bir düşüş olmadan fiyatlar düşmez.

MİLLİ PROGRAM HAZIRLANMALI

– Türkiye’de yurttaşın ucuz besine ulaşması nasıl sağlanabilir?

Tarım ve kırsal alana verilen hasarın durdurulması süreksiz tedbirler ve “pansuman” niteliğindeki teşebbüslerle önlenebilecek noktayı geçti. Tarımın bir ülkenin güvenliğini sağlayan stratejik bir bölüm olarak kabul edilmesi ve desteklenmesi koşul. Bunun için sahiden “yerli ve milli” bir ulusal tarım programı hazırlanmalı. Kamu kesimi tarafından desteklenmeli ve üretici kooperatiflerinin üretim ve pazarlama alanlarını kapsayacak biçimde geliştirilmeli.

250 MİLYAR TL BORÇ VAR

– Gelinen noktada Türkiye çiftçisinin durumu nedir, kaç çiftçi var, borçluluk düzeyi nedir?

Kayıtlı çiftçi sayısı son 10 yılda yüzde 55 azaldı. Pandemi öncesinde Çiftçi Kayıt Sistemi’ne kayıtlı çiftçi sayısı 2 milyon 100 bin iken şu anda sayı 1 milyon 800 bine kadar indi. Tarım alanları da son 10 yılda yüzde 5, son 20 yılda ise yüzde 12 düştü. Üretime devam eden çiftçiler ise kâfi takviye olmadığı için bankalar ve öbür kredi kurumlarına yöneldi. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun bilgilerine nazaran, çiftçilerin bankalara olan kredi borcu 2022 Mart’ta bir evvelki yılın birebir ayına nazaran, yüzde 33.2 artarak 186.9 milyar TL’ye yükseldi. Bu sayının yılsonuna kadar 190 milyarı bulması bekleniyor. Çiftçilerin sulama maksatlı kullandıkları elektrik borcu 2 milyar lirayı aştı. Takibe alınan borç 4 milyara yaklaştı. Çiftçinin toplam borç ölçüsünün 250 milyar lira civarında olduğu iddia ediliyor. Çiftçiler borçlanma karşılığında ekim alanlarını ve ziraî üretim araçlarını ipotek ettikleri için borç sorunu üretimin geliştirilmesinin önündeki en büyük manilerden biri haline geldi.

– Türkiye kendi kendine yettiği eserlere bile ithalat yoluna gidiyor, bu eserleri buradaki çiftçi üretemez mi?

Uygulanan yanlış siyasetler nedeniyle buğday, şeker pancarı, arpa, yulaf, kuru fasulye, pirinç, mercimek üzere birçok eserde üretim açığı ortaya çıkmış, ithalat zarurî hale geldi. Bu gidiş devam ederse yakın vakitte kritik eşikte olan pamuk ve patates üzere eserlerde de ithalat zarurî hale gelecek. Üretim fikir fiyatlar artmakta, bu kere fiyatların düşürülmesi için ithal edilen eserlerdeki gümrük vergileri düşürülmekte ya da sıfırlanmakta. Yaşananlar, kamu imkânları harekete geçirilmediği ve mevcut siyasetler bilakis çevrilmediği sürece “palyatif” birtakım tedbirlerle bu gidişi bilakis çevirmenin mümkün olmadığını gösteriyor.

ÇİFTÇİ ÜRETİMDEN KAÇIYOR

– Tarım ÜFE yüzde 170’e kadar çıktı. Bu yıl elektrik, gübre ve zirai ilaçta artırım bekliyor musunuz?

Tarım-Girdi Fiyat Endeksi 2022 Eylül’de yıllık bazda yüzde 138.15’e yükselerek yıllık bazda tarihi rekorunu kırdı. Artış oranı güçte yüzde 194’e, gübrede yüzde 263’e kadar yükseldi. Bu sayılar, market fiyatlarındaki kartel tesirleri önlense ve bu sayede fiyatlar bir ölçü düşürülse bile besin enflasyonunun global ortalamanın çok üzerinde seyretmeye devam edecek. Girdilerin piyasa fiyatlarında bir düşme eğilimi görülmediği sürece bu fiyatların besin fiyatlarına yansımasını önlemenin tek yolu ziraî takviyelerin artırılması. Meğer 2023 bütçesinde ziraî desteklemelere ayrılan fonlar 2006’da çıkarılan Tarım Yasası’nın öngördüğü ölçünün çok altında.

Hayvancılık, başta yem fiyatları olmak üzere girdilerinin yüksekliği nedeniyle rantabl olmaktan çıktı. Avrupa’da çiftçi sattığı 1 litre süt karşılığında 1.5 kilo yem alabilirken Türkiye’de bu parite 1’e 1 seviyesinde, hatta vakit zaman bunun altına düşüyor. Bu nedenle üretici adım adım üretimden çekiliyor.