Türkiye’de Strep A bakterisi kaynaklı bilinen birinci çocuk mevti: Doktorlar ne diyor?

Getty Images Strep A bakterisi, süratli antijen test kitleriyle tespit edilebiliyor.

3 yaşındaki Aras Sönmez Strep A bakterisi sebebiyle 11 Ocak’ta Ankara’da hayatını kaybetti. BBC Türkçe’ye konuşan tabipler, birden fazla üst teneffüs yolu enfeksiyonunun tıpkı anda görüldüğü bu periyotta, Strep A bakterisi belirtilerine karşı dikkat edilmesi gerektiğini söylüyor.

Strep A bakterisi yani toplumda bilinen ismiyle “kızıl hastalığı”, İngiltere başta olmak üzere Avrupa’da onlarca çocuğun vefatına sebep oldu.

Türkiye’de ise basına yansıdığı kadarıyla bilinen birinci “Strep A” bakterisi kaynaklı çocuk mevti 11 Ocak’ta Ankara’da gerçekleşti. Baba Oğuz Buğrahan Sönmez, üç yaşındaki oğlu Aras Sönmez’in hastalığının soğuk algınlığı üzere başladığını ve kısa bir mühlet sonra oğlunu kaybettiklerini DHA’ya anlattı.

Baba Sönmez’in anlatımına nazaran oğluna 10 Ocak’ta soğuk algınlığı teşhisi konuldu ve ilaç verilerek konuta gönderildi. Çocuk gece tekrar rahatsızlanınca bu defa Etlik Kent Hastanesi’ne götürüldü, ağır bakıma alındı, lakin kurtarılamadı.

Strep A bakterisinin hem çocuklarda hem de yetişkinlerde sebep olduğu rahatsızlıklar tıp dünyası için yeni değil. Bilakis tabipler 5-15 yaş ortası çocuklarda görülen boğaz enfeksiyonlarının en değerli sebebi olarak bu bakteriyi gösteriyor.

Dolayısıyla erken kademedeki enfeksiyonlar, penisilin kümesi antibiyotikleriyle kolay bir biçimde tedavi edilebiliyor. Lakin birtakım hadiselerde akut romatizma, kalp kapağı tutulumu ya da böbrek tutulumu vb. neden olan tablolar da ortaya çıkabiliyor.

BBC Türkçe’ye konuşan Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol, çocuklarda ölümcül seyrin çok ender görüldüğünü söyleyerek, “Nadir görülen ölümcül Strep A seyri seyir çoklukla grip, influenza ya da suçiçeği salgınlarına eşlik ediyor. Bir viral enfeksiyonun üzerine ikincil olarak eklendiğinde bu usul özellik geliştiriyor” diyor.

Türkiye’de doktorlar, Covid-19 pandemisi sonrası yaşadığımız bu birinci kış aylarında pek çok üst teneffüs yolu enfeksiyonlarının toplumda birebir anda görüldüğünü söylüyor.

Hekimlere nazaran Ekim ayından bu yana hem yetişkinlerde hem de çocuklarda artarak seyreden grip, influenza, adenovirüs vb. salgınları, çocuklarda görülen Strep A bakterisini de daha tehlikeli hale getirebilir.

Şenol ise, “Strep A bakterisi, viral enfeksiyonun üzerine eklendiği vakit birtakım fazladan proteinler sentezleyerek daha tesirli oluyor ve saldırganlığı artıyor” diyor.

‘ÇOK DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN BİR DEVİR YAŞIYORUZ’

Strep A enfeksiyonu antibiyotikle tedavi edilebilir bir hastalık olmasına rağmen, geçmişten bugüne her vakit ölümcül enfeksiyonlara sebep olabildi.

Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Ergin Çiftçi, “Burada yeni olan şudur; pandemiden çıktıktan sonra çok sayıda enfeksiyon bir ortada görülüyor ve buna Strep A enfeksiyonu da dahil oldu” diyor.

Çiftçi bu sebeple Strep A’nın şu anda toplumda hem pandemi devrine nazaran hem de pandemi öncesi yıllara nazaran çok daha sık görüldüğünü belirtiyor.

“Çok dikkat edilmesi gereken bir devir yaşıyoruz. Bu devir evvelki yıllarda gördüğümüz bir periyoda hiç benzemiyor” diyen Çiftçi şöyle açıklıyor:

“Daha evvelki yıllarda evet Strep A enfeksiyonları da görüldü lakin solumum yolu enfeksiyonlarının pek birçoklarının bu türlü bir anda geldiği bir periyot hiç olmadı.”

Batı ülkelerinde bu periyoda, birden fazla virüsün bir ortada olduğu pandemiye atıfla “ikili-üçlü pandemi” üzere isimlendirmeler yapıldığını söyleyen Çiftçi, “Bu, hastaların değerlendirilmesini de güçleştiriyor. Bu türlü bir atmosferde birtakım olaylar gözden kaçabilir. Hem aileler hem doktorlar bu devirde daha dikkatli olmalı” diye ekliyor.

Getty Images

‘BELİRTİLERİ GRİPTEN FARKLI LAKİN GRİBE EŞLİK EDEBİLİR’

Çiftçi, şu an toplumun “çok önemli bir virüs enfeksiyon dalgasıyla karşı karşıya” olduğunu söylüyor. Covid-19, domuz gribi, influenza ve türevleri, adenovirüs ve öteki teneffüs yolu virüsleri.

Peki, birçok enfeksiyonun bir ortada ya da peşi sıra görüldüğü hastalarda Strep A bakterisi nasıl tespit edilebilir?

Çiftçiye nazaran, ateşi olan her çocuğun Strep A açısından da muayene edilmesi gerekiyor. Ayrıyeten, grip enfeksiyonu tedavisine karşın, güzelleşmeyen çocukların da risk altında olabileceğini söylüyor:

“Hekim arkadaşlarımız bu hastalığı nasıl tanıyacaklarını biliyor lakin elbette bu kadar çok hasta ve hastalığın içerisinde birtakım Strep A olayları birinci muayene sırasında gözden kaçabilir. Bu nedenle başlangıçta virüs enfeksiyonu denmiş ancak çocuk düzgüne gitmiyorsa o çocuk tekrar muayene edilmelidir.”

“Ayrıca çocuğun ateşinin düşmemesi, genel durum bozukluğu, çocuğun şuur bozukluğu, çok halsizleşmesi, süratli soluk alıp verme, morarma, ciltte döküntü ya da çocuğun uyguna gittiğinin görülmemesi üzere durumlarda kesinlikle tekrar doktora başvurulmalıdır.”

“Çocuklar hastalanıyor, güzelleşiyor, ardından yeni bir enfeksiyon kapıyor. Birtakım çocukların öksürüğü bu periyotta hiç düzelmedi. Bu nedenle, her ne kadar buru akıntısı ve öksürük Strep A’nın bulguları olmasa da bu şikâyeti süren bir çocukta Strep A ikincil enfeksiyon yapabilir.”

‘BAZI HASTALAR HAFTALARCA İYİLEŞEMİYOR’

Hekimlere nazaran bu devirde pek çok hastalığın haftalarca sürebildiği, inatçı bir öksürüğün yerleştiği ya da düzgünleşme sürecindeyken tekrar ateşlenerek kötüleşmenin yaşandığı tablolar sıklıkla görülüyor.

Çiftçi, üst teneffüs yolu enfeksiyonlarında beklenen hastalık seyrini ve hangi durumlarda yeni bir enfeksiyonun düşünülmesi gerektiğini şöyle anlatıyor:

“Bir virüs enfeksiyonu başladığı vakit, başlangıçta ateşin yükselmesini ve 1-2 gün sürmesini bekleriz. Ardından burun akıntısı ve öksürük üzere belirtiler olur ve bunlar giderek düzelir, öksürük 3 haftaya kadar uzayabilir.”

“Böyle bir gidişatta tekrar ateşlenme bize ya yeni bir enfeksiyonu ya da bakteriyel enfeksiyon komplikasyonunu düşündürür. Yeni ateş, yeni kıymetlendirme gerektirir.”

“1918 grip salgınında neredeyse 100 milyon insanın öldüğü kabul ediliyor. Bu olayların birçoklarının direkt gripten ölmediğini, ikincil bakteri enfeksiyonlarından öldüklerini gösteren datalar var. Şu anda da aslında o denli bir devirden geçiyoruz.”

‘ARAS SÖNMEZ’İN BİRİNCİ TANISI GRİPTİ’

Baba Sönmez, oğlu Aras’ın hekimdeki birinci teşhisinin soğuk algınlığı olduğunu ve buna nazaran verilen ilaçlarla tedavi edildiğini söylüyor.

Ancak gece saatlerinde kötüleşen oğlunun burnunun morardığını görüp hastaneye gittiklerinde hekimlerin birinci evvel menenjitten şüphelendiğini sonra ‘bakteri olabilir’ dediklerini şöyle anlatıyor:

“Damar yolundan antibiyotik tedavisine başladılar; ancak ne ile gayret ettiklerini bilmiyorlardı. Ağır bakıma kaldırdılar. Ağır bakımda biraz müddet geçtikten sonra durumunun kritik olduğunu söylediler. Kalbinin kan pompalamayı durdurduğunu, tansiyon alamadıklarını söylediler.”

“Gece 12.00 üzere çocuğumuzun vefat haberini aldık. Sonra tanıyı söyleyemediler bize. Evvel mevt raporunda ‘belirlenemeyen bir virüsün süratle yayılmasından ötürü doğal ölüm’ dediler. Sonraki gün defnettiğimizde Strep A bakterisi olduğunu söylediler.”

Sönmez ailesi, Aras’ın burnunda başlayan morluğun birkaç saat içerisinde süratle bedenine yayıldığını söylüyor.

Şenol, ölümcül olaylara ani ve süratli kötüleşme görüldüğünü söyleyerek, “Ani ve süratli kötüleşmeyi ailenin tanımlayıp hastanede süratle bir tedavinin yapılabilmesi çok mümkün olmayabilir” diyor.

Çiftçi ise, birkaç saat içerisinde birdenbire gelişen vefatlar çok beklenen bir hastalık olmadığını hatırlatarak, “Çoğunlukla birtakım belirtiler daha öncesinde vardır fakat bunlar gözden kaçabilir. Şu an o kadar çok hastalık tıpkı anda görülüyor ki…” diyor:

“Strep A enfeksiyonu tedavi edilebilir bir hastalıktır, erken kademesinde tedavisi son derece kolaydır. Daha ağır olaylar görülebilir, bunlarda da tedavi çoğunlukla yüz güldürücüdür fakat zordur.”

“Bu bakteriler zehirli birtakım hususlar salıyorlar ve bağışıklık sistemini bir anda çok aşırı uyarılıyor. Bir anda stokin fırtınası üzere bir klinik tablo ortaya çıkabiliyor, tıpkı covid olaylarında gördüğümüz üzere.”

İLAÇ TEDARİK SORUNU VAR MI?

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca 24 Ocak’ta yaptığı açıklamada, mevsimsel hastalıkların ilaçlarında vakit zaman eksiklik yaşandığını söyleyerek, “2-3 hafta içerisinde sorun kıymetli ölçüde azalacak” dedi.

Koca, ”Özellikle çocuk yaş kümesi antibiyotikleri, soğuk algınlığı ilaçları, burun spreyi ve gibisi üzere ilaçlarda, mevsimsel olarak hastalık sayısındaki artışa bağlı olarak, dünyada da olduğu üzere bizde de vakit zaman eksikliği yaşandı” diye konuştu.

BBC Türkçe’ye konuşan doktorlar, dünyada Strep A enfeksiyonları tedavisinde çok sık kullanılan amoksisilin etkenli ilaçların tedarikinde sorun yaşandığını söylüyor.

Şenol, “Çocuklar pandemi sonrasında tekrar bir ortaya geldikleri için çok fazla ve sık hastalanıyorlar ve tabip arkadaşlar da panikle gerekli gereksiz antibiyotik kullanıyorlar. Hasebiyle amoksisilin kaynağında dünya çapında bir külfet var” diyor.

Çiftçi ise, “Bizim ülkemizde de bu yaşanıyor zira çok büyük talep var” diyerek şöyle anlatıyor:

“Tamamen bulunamama kelam konusu değil, alternatifleri var. Strep A bakterisi birçok antibiyotikle çok kolay öldürülebilen bir bakteri, o yüzden çok sayıda tedavi alternatifimiz var.”

HANGİ TEDBİRLER ALINMALI?

Şenol, grip aşılaması bu yıl çocuklarda her zamankinden daha büyük ehemmiyet taşıdığını söyleyerek, “Grip ve Covid aşısı yapılmış çocuklarda bu risk hiç yok” diyor.

Şenol ayrıyeten Strep A bakterisine karşı kamunun bilgilendirilmesi, okul aşılamalarının yapılması ve çocukların sık sık ellerini yıkamaları konusunda bilinçlendirilmesi gerektiğini söylüyor.

Ayrıca koronavirüs salgını esnasında alınan aralık ve hijyen tedbirlerinin bu enfeksiyonun bulaşmasını da engelleyeceği biliniyor.