Türkiye’de AIDS hadiseleri son 10 yılda 8 kat arttı, şuur hâlâ çok düşük

Sivil toplum kuruluşları ve uzman tabiplerin katkılarıyla hazırlanan COVID-19 Periyodu Sonrası HIV Siyasetleri Raporu’na nazaran yıllık yeni HIV hadise sayısında, son 10 yılda Türkiye, 8 kat artış ile dünya çapında en üst sıralarda yer aldı. Sayı, başka pek çok ülkede ise sabit kalmış ya da azalma eğilimine girmişti. Türkiye’de olay sayısı 1985-2021 yılları için 32 binin üzerine çıktı. Türkiye’deki enfekte birey sayısının, saptanamayan olaylarla birlikte, en az iki kat daha fazla olduğu iddia ediliyor.

DAMGALANMA KORKUSU

HIV (İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü), direkt bağışıklık sistemine ziyan veren bir virüs ve bu virüsü taşıyan beşerler “HIV pozitif” olarak isimlendiriliyor. AIDS (Edinilmiş Bağışıklık Yetersizliği Sendromu) ise HIV virüsünün bağışıklık sistemini zayıflatmasından sonra ortaya çıkan hastalık haline deniliyor. HIV, beşerden beşere bulaşıyor ve en sık görülen bulaş nedeni korunmasız cinsel alaka. Rapora nazaran, tüm olaylar içinde en geniş hisseye 25-34 yaş aralığı sahipken son yıllarda 20-24 yaş kümesinin yeni olaylar içindeki hissesinde artış görüldü. Rapordaki öngörülere nazaran, gerekli tedbirler alınmazsa Türkiye’de HIV hadiselerinin daha önemli düzeylere ulaşacağı varsayım ediliyor.

Rapor sözcüsü Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Yeşim Taşova, çalışmanın sonuçlarını Cumhuriyet’e kıymetlendirdi. Taşova, Türkiye’deki HIV hadise artışlarının en önemli sebepleri ortasında Türkiye’de hastalığın bulaş yolları, önleyici ve esirgeyici tedavi prosedürlerine ait bilgi seviyesinin ve farkındalığın az olması, COVID-19 pandemisi münasebetiyle sıhhat kuruluşları ve tanı/test merkezlerine başvurulardaki azalma, damgalanma ve ayrımcılık korkusu ile test olmaktan çekinmenin yer aldığını söyledi. Taşova, sistemli tedavi ve faal korunma teknikleriyle bulaşın önlenebileceğini ve HIV ile yaşayanların, hayatlarını sağlıklı bireyler olarak sürdürebileceğinin altını çizerek “Özellikle isim ve kimlik bilgileri istenmeden fiyatsız HIV testi yapılan ve ülkemizde sonlu sayıda olan istekli danışmanlık ve test merkezlerinin kapasiteleri artırılmalıdır” dedi.

TEST ÇOK ÖNEMLİ

HIV ile enfekte olan bir kişinin yıllarca hiçbir belirti yaşamadan hayatına devam edebildiğine dikkat çeken Taşova, “İlk belirtiler görülmeye başladığında, kişi şüphelense bile test yaptırmaktan kaçınabiliyor. Bilhassa, sistemli tedavi ve denetim ile sağlıklı bir yaşama kavuşabileceğini bilmeyen binlerce kişi, inkâr ve kuşku sürecini uzatarak test yaptırmaya gitmiyor. Teşhis almayan bireyler HIV durumunun farkında olmadığı için fark etmeden HIV’i yaymaya devam ediyorlar. Bu esnada enfeksiyonun ilerlemesiyle birlikte gündelik ömürlerini sekteye uğratacak sıhhat problemleri da artmaya başlıyor. HIV tedavi edilmediği takdirde AIDS evresine ilerliyor” diye konuştu.

TEDAVİ EDİLEBİLİR

Taşova, “HIV, artık tedavi edilebilir kronik bir hastalığa dönüştü. Başka bir deyişle, HIV ile yaşayan bireyler sistemli tedaviyle işlerine, okullarına, hayatlarına devam edebiliyor ve hatta doğal yollarla çocuk sahibi olabiliyorlar. Bedendeki virüs ölçüsünü potansiyel olarak azaltan ve sağlıklı bir bağışıklık sistemine sahip olmaya yardımcı olan ilaç tedavileri bulunuyor. Tedavi sayesinde HIV virüsü baskılanmış bireylerin HIV’i bulaştırması da engelleniyor” sözlerini kullandı.

İLK 72 SAAT KRİTİK

Bulaşın engellenmesi için bilhassa gençlere cinsel sıhhat açısından eğitim verilmesi gerektiğine vurgu yapan Prof. Dr. Taşova, “Mutlaka herkesin, hayatında bir defa HIV testi yaptırması gerekiyor. Kuaförlerde manikür, pedikür yaptırırken aletlerin paklığına dikkat etmeli ya da şahıslar kendi aletlerini yanlarında götürmelidir. Dövme, piercing üzere uygulamalarda şahsa özel iğneler kullanılmalıdır.

Eğer kuşkulu bir ilginiz var ise yahut HIV müspet olduğunu bildiğiniz bir kişinin kanı sağlam olmayan derinize, bir yaranıza temas ettiyse ya da gözünüze sıçradıysa 72 saat içerisinde bir sıhhat kuruluşuna gitmelisiniz. Bir ay muhafaza tedavisi alıyorsunuz ve HIV müspet olmuyorsunuz. O nedenle birinci 72 saat son derece önemli” dedi.

“SARILINCA BULAŞMAZ”

HIV/AIDS farkındalığını artırmaya yönelik çalışmalar yapan “Şüphen Olmasın” inisiyatifi mesken sahipliğinde, 1 Aralık Dünya AIDS Günü için evvelki gün bir basın toplantısı düzenlendi.

Toplantıda konuşan Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği HIV/AIDS Çalışma Kümesi Lideri Prof. Dr. Emin Halis Akalın, HIV ile yaşayan hastaların yüzde 50’sine ulaşabildiklerini belirterek “Gönüllü danışmanlık ve test merkezlerinin sayısını artırmamız lazım” dedi. Prof. Dr. Behice Kurtaran ise “HIV virüsü, toplumsal temasla, sarılmakla, birebir havuza girmekle, birlikte yemek, içmekle, ter ve idrar yoluyla bulaşmaz. Bireyler riskli davranışlarda bulunuyorlarsa kesinlikle test için başvurmalılar. Testler büsbütün mahremiyete itina gösterilerek yapılıyor” diye konuştu.