Türk –Yunan dostluğunda yapılan ihanet

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu, büyük asker ve devlet adamı Mustafa Kemal Atatürk, hiçbir vakit devletlerarasında daimi dostluk ve düşmanlığın olabileceğine inanmamıştır. Bu yüzden, Anadolu’yu işgal eden ve yakıp yıkan Yunanistan orduları daha savaş meydanında iken bile affetmesini bilmiştir. Atatürk bu bahisteki samimiyetini, 10 Eylül 1922’de İzmir’e girdiğinde açık bir formda göstermiştir. İzmir’de Atatürk’e, Yunan Hükümdarı Konstantin’in kalmış olduğu konut tahsis edilmiştir. İzmir halkı, konutun girişindeki mermer basamaklara bir Yunan bayrağı sermiş ve Atatürk’ten, Kral Konstantin’in Türk bayrağına yaptığı üzere, Yunan bayrağını ayakları ile çiğneyerek konuta girmesini istemiştir.

1928 yılında, Yunan halkından almış olduğu bu büyük dayanak ile Venizelos, Türkiye ile dostluk kurmak için teşebbüse geçmiştir. Bu hedefle Venizelos, Türkiye’de Zafer Bayramı kutlamalarının yapıldığı 30 Ağustos 1928 tarihinde Başbakan İsmet İnönü’ye bir mektup göndermiştir. Venizelos bu mektubunda;

“Sizi temin etmek isterim ki benim en büyük arzum, iki ülke bağlantılarının düzenlenmesiyle iki ülke ortasında yakın bir dostluğun sağlanması ve bu yakın dostluğu, bu sefer, mümkün olan en geniş biçimiyle bir dostluk antlaşması, saldırmazlık ve hakemlik antlaşmasıyla resmileştirmektir. Türkiye’nin bizim topraklarımızda gözü olmadığını yeterli bildiğim için seçim müddeti boyunca her fırsatta halk önünde Yunanistan’ın da Türk topraklarında hiçbir formda gözü olmadığını tekraren tekrarladım…”

Atatürk, Balkanlarda barışı sağlamak için Yunanistan ile yakın münasebetler kurmaya büyük kıymet vermeye başlamıştır. Atatürk’ün takip ettiği bu siyaset doğrultusunda, Türkiye’nin Atina Büyükelçisi Enis Akaygen, 25 Mart 1930 tarihinde Yunan Ulusal Bayramı kutlamalarına katılarak diplomatik bir jestte bulunmuştur. Bu jest, Türkiye ile Yunanistan ortasındaki yakınlaşma sürecinin hızlanmasına neden olmuştur. Yunanistan Başbakanı, Türk Başbakanı İsmet İnönü’nün bu daveti üzerine, 27-31 Ekim 1930’da Türkiye’ye resmi bir ziyarette bulunmuştur. Venizelos’un Türkiye ziyareti ile Türk-Yunan dostluğunun temelleri atılmıştır. Atatürk ve Venizelos, on yıl evvel birbirleriyle savaşan iki milletin barış içinde yaşayabileceğine inanmış, bu barışın sağlanabilmesi için de birinci adımı kendileri atmıştır. Venizelos’un Türkiye’ye yaptığı bu ziyaret sırasında, iki devlet ortasında siyasi, askeri ve ekonomik hususlar ile ilgili üç antlaşma imzalanmıştır.

Bu antlaşmalar imzalandıktan sonra Yunanistan Başbakanı’nın değerlendirmesi şöyle olmuştur:

“Türk-Yunan dostluğu bir istek değil artık bir gerçektir. Bugün her iki halk nezdinde bu dostluk artık gerçekleşmiş ve perçinlenmiştir. Siyasetim, Türkiye ile her vakit dostluk olacaktır.” Öbür taraftan Atatürk, Venizelos’un Ankara’da bulunduğu 30 Ekim 1930’da, Ankara Türk Ocağı’ndaki Cumhuriyet Balosu’nda konuk Yunan gazetecilerinin ricası üzerine, Türk- Yunan alakaları ile ilgili olarak şu açıklamayı yapmıştır:

“…İki millet ortasında vâsi bir teşriki mesai alanı vardır. Ben şahsen bu iki millet ortasında teşriki mesaiye büsbütün taraftarım…”.

30 Ekim 1930 günü, Ankara’da taraflarca “Türkiye-Yunanistan Ticaret Antlaşması” imzalanır. 1931 yılında, Yunanistan’a ziyarete giden Başbakan İsmet Paşa, Yunanlılarca stadyumlarda karşılanmıştır.

12 Ocak 1934 günü, Yunanistan Eski Başbakanı Eleftherios Venizelos, kendisini askeri ve diplomatik alanda mağlubiyet üstüne hezimete uğratan Türkiye Cumhurbaşkanı Atatürk’ü ‘Nobel Barış Ödülü’ne aday göstermiştir. Yunan Başbakanı Venizelos’un Nobel Ödül Merkezi’ne yazdığı adaylık teklifine bir göz atalım:

“Nobel Barış Mükafatı Komitesi’nin Sayın Lideri

Oslo-Norveç

“…Mustafa Kemal Paşa’nın ulusal hareketinin düşmanlara karşı 1922 yılındaki zaferinden sonra Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu, gelecekteki barış için yeni ve kaygılı tehlikeler ortaya çıkaracak, bu müsamahadan mahrum ve yerleşmemiş bu duruma kesin biçimde son vermiştir.

…Yakın Doğu’da barış yolunda yeni bir çağ açan Yunan-Türk muahedesinin imzalandığı periyotta, 1930 yılındaki Yunan Hükümetinin lideri sıfatıyla, artık Nobel Barış Mükafatı Komitesinin seçkin üyeleri önünde, Mustafa Kemal Paşa’nın adaylığını, bu onur mükafatına layık olarak önermekten gurur duymaktayım.

En derin hürmetlerimin kabulünü rica ederim, Sayın Lider.” 12 Ocak 1934

Yunanistan, İzmir’in kurtuluşunun 100’üncü yılında, ABD’de Türkiye tersi propagandaya hazırlandıkları bilinmektedir. Yunanların ‘Küçük Asya Felaketi’ diye andıkları Anadolu’nun Yunan işgalinden kurtarılmasının 100’üncü yıl dönümü nedeniyle çekilen sinemanın ABD’de ve Avrupa Parlamentosu’nda gösterileceği, basına yansımaktadır. Türk-Yunan halkına ve bizlere düşen vazife, Türk-Yunan dostluğunu Atatürk ve Venizelos’un getirdiği eski düzeye getirmeye çalışmak olmalıdır.

27 Kasım 2022

Ahmet Gürel

Atatürk Araştırmacısı