Şenal Sarıhan başörtüsünü anayasa garantisine alan teklifteki tehlikeye dikkat çekti: ‘Teröre fırsat doğar’

29 Ekim Bayanları Derneği Genel Lideri Şenal Sarıhan, Genel Kurul’da görüşülecek olan iktidarın başörtüsüne anayasal garanti getiren teklifi ve muhalefetin halini Cumhuriyet’in sorularını yanıtlayarak anlattı.

– Başörtüsüne anayasa teminatı veren teklif komiteden geçti. Kısa vakit içinde Genel Kurul’a gelecek, ne düşünüyorsunuz?

Sayın Kılıçdaroğlu’nun gündeme getirdiği yasa teklifi basına yansıdığı andan itibaren bayan örgütlerinin reaksiyonu ile karşılaştı. Bayanlar, gündemde olmayan bir sorunun tekrar tartışmaya açılmasındaki tuzaklara işaret ettiler. Büyük olasılıkla yasa önerisi verilirken bayan vekillerle ve bayan kollarıyla görüşülmedi. Görüşülmüş olsaydı, onların itirazları ile karşılaşırdı. Kuruldan bir sonuç alınamayacağı açıktı.

– Kurulda CHP ve ÂLÂ Parti “dini inancı sebebiyle” sözünün çıkmasını istedi lakin bu kabul edilmedi. Bu tabirin çıkarılması sorunu çözer mi?

CHP ve YETERLİ Parti’nin kurula getirdiği metinler de tıpkı olumsuz sonuca neden olacaktı. Yapılan açıklamalara nazaran iki parti Genel Kurul’da da kendi tekliflerini kabul için gayret gösterecek. Lakin değişiklik olması da içinde taşıdığı tehlikeyi ortadan kaldırmayacak ve AKP maksadına ulaşmış olacak.

“OYLAMAYA KATILMAMALILAR”

– Genel Kurul’da nasıl bir yol izlenmeli?

İYİ Parti ve CHP, HDP ve TİP üzere oylamaya katılmaz ise AKP’nin teklifi kadük kalacak. Bu sonuç da bayanlar ve tüm toplumumuz için bir kazanım olacak. Muhalefet partilerinin bu hali, eşitlik, temel insan hakları ve hukukun üstünlüğü prensiplerine dayalı laik, demokratik ve toplumsal barışın hükümran olduğu bir geleceğin inşası için umut olacak.

– Teklifin içeriğine ait ne dersiniz?

Temel hak ve özgürlüklerin kullanılması, başın örtülü yahut açık olması şartına bağlanamaz. Bu teklif özgürlükleri kısıtlıyor. Dini tercihi sebebiyle bayanlar çarşaf giyecek. Çarşaflı bir bayanın rastgele bir hata savıyla üstünün aranması kelam konusu olduğunda “Dini inancım nedeniyle bu türlü giyiniyorum, üzerimi arayamazsınız, anayasa bana bu hakkı veriyor” diyecek. Hiçbir temel hak ve özgürlük sınırsız değildir.

– Toplum güvenliği ve ömür hakkı için zahmet yaratacak bir durum mu, terör örgütleri bunu kullanabilir mi?

Terör örgütleri, uyuşturucu kaçakçıları rahatça kullanır. Kabahat aletini saklamak isteyen berbat niyetliler bundan yararlanır. Bir cürmün saklanması yahut gizlenmesi manasında bir erkek de bayanmış üzere çarşaf giyebilir. Hatalı tespit edilemez. İran’da dahi bu cins aramalarda bayanların arandığını biliyoruz.

– Terör örgütlerine aksiyon yapabilmeleri için fırsat hatta kolaylık mı sağlıyor yani?

Açıkça böyledir. Bu kasıt tahminen yok fakat yasa koyucunun, teklifte bulunan devlet yetkililerinin bunu göz önünde bulundurmaları gerekir.

“LAİKLİK PRENSİBİYLE ÇELİŞİYOR, TÜRKİYE AFGANİSTAN OLUR”

– Siz hukukçusunuz, yargıda ne üzere badireler yaratır?

Yargıç cüppe giyer, kimi ülkelerde başlar perukla saklanır. Bu, dış imajın yargılanan kişiyi etkilememesi içindir. Bugün adliyede çok sayıda başı örtülü arkadaşımız var. Fakat bir de bunun yüz kapatma durumu olabilir ya da “Cüppe giymeyeceğim, inancıma nazaran çarşafla olacağım” denebilir. Yargıdaki yüz yüzelik unsuru ortadan kalkmış olur. Dinin berbata kullanılamayacağı, siyasete alet edilemeyeceği düzenlemeleri mevcut. Dindar olduğu savıyla yola çıkan bir iktidar dini istismar edecek bir anayasa düzenlemesi yapmaya çalışıyor. Bu anayasanın ruhuyla örtüşmüyor. Bu anayasada teminat altına alınan laiklik prensibiyle büsbütün çelişen antilaik bir önerme. Şayet bu türlü bir teklif yaşama geçer ve anayasada yer alırsa Türkiye’nin İran, Pakistan, Afganistan olma mümkünlüğü çok güçlü olur.

– Bayanları direkt olarak nasıl etkileyecek?

Kadınları toplumsal ömürden geri çekeceksiniz. Eşitlik taleplerini yok sayacaksınız. Bayanları siyasal gayretten alacaksınız. Kılık kıyafet üzerinden konuştuğunuzda bayanın tüm dünyasını perde altına alıyorsunuz, yok hale getiriyorsunuz. AKP’nin bayanlar üzerinden yaptığı siyaset bu teklifle tepe yaptı. Bayanlar, bir siyasi atışmanın materyali oldu.

– Teklif seçim için yapılan bir ataksa bile seçime de ziyan verecek sonuçlar doğurmaz mı?

Seçim için yapılan bir atılım olduğu açık. Seçim sandığı başında kimlik gösteririz. Oyunu kullanacak kişinin o olup olmadığı saptanır. Artık bu nasıl belirlenecek? Berbata kullanılma mümkünlüğü çok güçlü. Bayanlar yahut bayan üzere giyinmiş beşerler öbür birinin kimliğini alabilir. Bunu nasıl denetim edeceklerinden kelam etmeleri gerekir. “Oy alacağım” derken gelecek oylar da riske girebilir.

“NEFRET YÜKSELİR”

– Birebir teklifte öteki unsurla aile tarifinde eşler yerine “kadın ve erkek” getiriliyor. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Eşler ortası eşitlik düzenlemesi anayasada aslında var. Temel olarak cinsel yönelimi farklı olan insanları dışarıda bırakmak, ayrıştırmak ve onlara yönelik nefret ögesini yükseltmek için yapılan bir düzenleme. Bu türlü bir ayrımcılık, bu kümeye alanlarda uygulanan şiddetin daha da tırmandırılmasına neden olacaktır. Anayasayı topluma istişareden kendi ideolojileriyle ortaya koymak isteyen, siyasi bir karmaşayı da yaratmaya çalışan bir uygulama olarak düşünüyorum.

– Alışveriş yaptığı sırada kendisiyle röportaj yapmak isteyen muhabire başörtüsüyle ilgili hakaret ettiği savıyla bir bayan gözaltına alındı. İsimli denetim ile özgür bırakıldı. Bunun tüzel açıklaması nedir?

Hukuk içinde bunu açıklamamızın imkanı yok. Bu siyasi bakışla verilen bir karar ve uygulama. Biri şikâyet ediyor. Gözaltına alınıyor. Söze götürülmesi hukuka muhalif. Bırakılması ise isimli denetime bağlanıyor. Bu bayan ne yaptı da isimli denetim kararı veriliyor. İsimli denetim kararı, kaçma mümkünlüğü olan beşerler için verilir. Gazetecinin tavrı da olumsuz, gerek nezaketen gerekse haklar ve hukuktan uzak. Söylediği kelam bir hakaret değil. Burada ikili standardı net olarak görüyoruz.

– Eskinin mağduriyeti artık bir baskı aracına mı dönüştü?

Özellikle tahrik ediyor, bence yapılan bu. Muhabirin hali etik değil. Buna karşılık şikâyetçi olması, bayanın karşılaştığı uygulama telaşlarımızı artıracak bir uygulama. Artık sokak bir şiddet ortamı. Siyasi şiddet de bayana yönelmiş durumda. Farklı giyindiği için bile reaksiyon ve şiddetle karşılaşan bayanlar var. Bu olaylar tekil değil.

– “Kadın mı kız mı muhakkak değil”, “Kahkaha atan iffetsizdir” “Örtüsüz bayan penceresiz konuta benzer” kelamlarıyla daha da mı çok karşılaşacağız?

Bu yasal düzenleme yürürlüğe girerse bu üzere durumların daha da tırmanacağını göreceğiz. Daha çok üstünlük sağlamaya çalışacaklarını ve baskı ortamı yaratacaklarına şahit olacağız. Yalnızca kendi dini inancı bu türlü emrediyor diye davranan beşerlerle sonlu kalmayacak, farklı giyside olan beşerler kendilerini o kümeye benzetmeye çalışmak zorunda hissedecekler. Bu durum başı açık bayanların bile başını örtmesine neden olacaktır. Bu türlü bir tehlike var.

“KADIN HAKLARI KONUSUNDA İKTİDAR GERİ ADIM ATABİLİR”

– İstanbul Sözleşmesi’nden çıkılmasını destekleyenler kanunların kâfi olduğunu söylüyor. Yasalar kâfi mi?

Yeterli değil. Türkiye’deki bayan hareketiyle dünya bayan hareketinin ortak gayretinin eseri olan memleketler arası mukaveleler iç hukuktaki maddelere destek olurlar ve o kanunlara anayasanın 90. unsuruna nazaran içerideki uygulama ile çelişirse onun üzerindedir. Milletlerarası mukavelelere dayanarak hak talep etme hakkı olur. 2014’te kontrat yürürlüğe girdi, o tarihten sonra 6284 sayılı ömürüz İstanbul Kontratı destek alınarak tekrar düzenlendi. O mukavele bize yeni bir yasa yarattı. AKP o desteği çekmiş oldu. Bu, bir konutun temelinin çökmesi üzere bir durumdur.

– 6284 şu an yürürlükte…

Dayanağının yani İstanbul Sözleşmesi’nin feshi, geri düzenlemeler önerildiğinde buna dayanabilme imkanımızı da ortadan kaldırmış oluyor. Yeni düzenlemelerle bayan haklarının korunması konusunda iktidar geri adım atabilir. Önlem kararından vazgeçebilir ve biz “Uluslararası bir kontrat var vazgeçemezsin” diyemeyiz.

– Kontratın kalkması bayana yönelik şiddeti nasıl etkiledi?

Çok önemli bir artış kelam konusu. Ruhsal olarak kontratın kalkması kimi insanlarda rahatlık yarattı. Cezalandırma sıkıntısı var. Gerekli cezaların verilmediği, tahrik ve âlâ halin uygulandığı ve daha az cezalar verilmesi durumu bugün çok karşımıza çıkıyor. Erkek korunuyor. Hayatını yitiren bayanın hakları korunamıyor.

“MİLLETVEKİLİ LİSTELERİ TURNUSOL KÂĞIDI”

– Seçime kısa vakit kaldı. Partilerin milletvekili listeleri bayanların siyasete iştiraki konusundaki samimiyeti için turnusol kağıdı olacak mı?

Fermuar sisteminin yeni listelerde yer alması talebini CHP Bayan Kolları yükseltiyor. Bu bir turnusol kâğıdıdır hakikaten. Bayanlar Cumhuriyetin inşasında ve ülkenin kuruluşunda büyük rol oynadılar. Bayanların hak ettiklerini almaları lazım. Bu hak, bir mühlet sonra siyasette vitrinlik hale getirildi. Eşitlik hayata geçemedi. Siyasi partiler iktidarda eşit bir hak düzenlemesini yapmaktan geri durdu.

ŞENAL SARIHAN KİMDİR?

1948’de Eskişehir Sivrihisar’da doğdu. İzmir Eğitim Enstitüsü Edebiyat Kısmı ve İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Çağdaş Hukukçular Derneği’nde genel başkanlık, Cumhuriyet Bayanları Derneği kuruculuğu ve genel başkanlığı, 26. devir CHP Ankara milletvekilliği yaptı. Sivas katliamı davası avukatlarından olan Sarıhan, memleketler arası platformda 100 Kahraman Bayan ve Robert Kennedy İnsan Hakları Mükafatı sahibi.