MS hastalarının dikkat etmesi gereken 6 altın kural

Kadınlarda erkeklerden iki ila üç kat daha yaygın olan, daha sıklıkla 20 -40 yaş ortasında görülen Multipl Skleroz (MS), dünyada yaklaşık 3 milyon, Türkiye’de ise 35 bin kişiyi etkiliyor.

Multipl Sklerozun nedeni tam olarak bilinmese de, bağışıklık sisteminde bir bozukluk sonucunda beyin ve omurilikte plak oluşumu ile ortaya çıkıyor. Hafif semptomlar ortasında karıncalanma ve uyuşma bulunsa da şiddetli ataklarda görme kaybı ve felç üzere daha ağır sonuçlara neden olabiliyor. Nöroloji Uzmanı Uzm. Dr. Özden Yener Çakmak MS hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.

10 YAŞ ALTI VE 60 YAŞ ÜSTÜ ENDER OLARAK GÖRÜLMEKTEDİR

Gençlerin daha çok risk altında olduğunu belirten Uzm. Dr. Özden Yener Çakmak, “Multipl Skleroz (MS) daha sıklıkla genç ve orta yaşta ortaya çıkmaktadır. 10 yaş altı ve 60 yaş üstü ender olarak görülmektedir. MS’da plakların oluşma nedeni bedeni savunmakla vazifeli hücrelerin merkezi hudut sistemi hücrelerine ve hudut hücrelerinin etrafında bulunan miyelin kılıfına saldırmasıdır. Beyin ve omuriliğin rastgele bir yerinde plakların ortaya çıkmasıyla tutulan bölgeye ilişkin şikayet ve belirtiler oluşmaktadır.

Tutulan bölge hastadan hastaya değişir hasebiyle her hastanın şikayeti birbirinden farklıdır. Hastalığın nedeni net olarak bilinmese de yapılan farklı araştırmalar daha evvel geçirilmiş viral enfeksiyonların, birtakım çevresel ziyanlı unsurlarla maruziyetin, beslenme alışkanlıklarının ve D vitamini eksikliğinin MS’e yakalanma riskini artırdığı göstermiştir” dedi.

HER HASTADA FARKLILIK GÖSTERİYOR

MS belirtileri etkilenen hudut sistemi bölgesine nazaran farklılık gösterdiğini tabir eden Çakmak, “Dolayısıyla belirtilerin şiddeti ve seyri de her hastada farklıdır. Sıklıkla ortaya çıkan belirtiler yorgunluk, bacak ve kollarda kuvvet kaybı, uyuşma, karıncalanma, his kaybı, baş dönmesi ve dengesizlik, çift görme, görme azlığı, konuşma bozukluğu, idrar kaçırma ya da yapamamadır” kelamlarına yer verdi.

MS 3 farklı tipte ortaya çıktığını belirten Çakmak kelamlarını şöyle sürdürdü: “En sık görülen ve hastaların yaklaşık yüzde 80’ini oluşturan tekrarlayan ve düzelen yani relapsing-remitting MS (RRMS)’dir. Birinci ataklarda düzelme bizatihi dahi olabilir.

Ataklarda çoklukla tam düzelme beklenir. İkincil ilerleyici yani sekonder progresif MS (SPMS) ataklar ve düzgünleşme halinde başlasa da bir periyottan sonra ataklar sonrası kalıcı şikayetler ve giderek kötüleşme hali ile devam eder. Primer progresif MS (PPMS) ise başlangıçta atak olmadan en başından itibaren daima bir berbata gidiş ile karakterizedir.”

YORGUNLUK KIYMETLİ BİR BELİRTİ

Yorgunluğun hastalığın en sık görülen 3 belirtisinden biri olduğunu açıklayan Çakmak, “Tanı alan hastaların yaklaşık yüzde 70-80’inde yorgunluk kıymetli bir yakınmadır. Yorgunluk, bilhassa günlük efordan bağımsız ve olağandan fazla ise kesinlikle önemsenmeli ve birtakım hastalarda tek başına atak belirtisi olabileceği akılda tutulmalıdır.

Multipl skleroz teşhisinde öncelikle beyin ve omurilik görüntülemesi için MRI tüm hastalara yapılmaktadır. Ayrıyeten teşhiste görme ve optik hudut kıymetlendirilmesi için vizuel uyarılmış potansiyeller (VEP) kullanılmaktadır. Gerekli durumlarda belden alınan beyin omurilik sıvısında (BOS) bakılan özel birtakım testlerle teşhis desteklenmektedir. MS tedavisi atakları sonlandırmayı hızlandırmaya, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya ve MS şikayetlerini yönetmeye odaklanmaktadır” diye konuştu.

TEDAVİNİN 3 AŞAMASI

Çakmak, MS tedavisinin 3 basamağını şöyle açıkladı:

“Atak tedavisi serum içinde yüksek doz 1000 mg metilprednizolon 3-10 gün verilerek yapılmaktadır. Bu tedavi ile hastanın ataklarının daha süratli ve tam düzelmesi hedeflenmektedir. Esirgeyici tedavide çok farklı ilaç seçenekleri yer almaktadır. Bu ilaçlar atakların tekrarlamasını ve yeni plakların oluşmasını engellemek için kullanılır. Interferonlar, glatiramer asetat birinci basamakta yer alan iğne (enjeksiyon) olarak uygulanan ilaçlardır.

Dimetil fumarat, teriflunomid ise yeniden birinci basamakta yer alan ağızdan alınan ilaçlardır. İkinci basamak ilaçlar ise çoklukla birinci basamak tedaviyle kâfi cevap alınamayan hastalarda kullanılmaktadır. Bu kümede sıklıkla kullanılan ilaçlar natalizumab, fingolimod ve okrelizumabdır. Semptomatik tedavide yer alan ilaçlar ise hastada gelişen spastisite, yorgunluk, ağrı, idrar kaçırma, cinsel sorunlar üzere şikayetlere yönelik verilen ilaçları içine almaktadır. “

DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

Çakmak, MS hastalarının dikkat etmesi gerekenleri de belirtti: “Hastalar çok gerilim ve vücut yorgunluğu oluşturan aktiviteler ve işlerden kaçınmalı, tertipli ve sağlıklı beslenmelidir. Sağlıklı beslenme tüm bireyler üzere MS hastalarında da Akdeniz tipi, zerzevat, meyve ve balıktan varlıklı, yağ oranı düşük beslenmedir. Alkol ve sigara üzere ziyanlı hususlar kullanılmamalıdır. Sigara hem hastalığa yatkınlığı artırmakta hem de MS hastalarında kinikte daha süratli kötüleşmeye sebep olabilmektedir.

Hastalar mümkün olduğunca çok hareket etmelidir. Ağır idmanlardan kaçınılmalı; daha çok günlük açık havada, çok güneş ve sıcaktan korunarak yapılan yürüyüşlere yer verilmelidir. MS şikayetlerini artırabilecek olan hamam, sauna üzere sıcak ortamlar yerine ılık su tercih edilmelidir. Ayrıyeten D vitamini eksikliği denetim edilmeli, gereği halinde destek alınmalıdır. Öncelikle D vitamini kaynağı gün ışığı olduğu için hastalar gün ışığı almalıdır. Lakin çok sıcaktan kaçınılmalıdır.”