İstanbul’a can veren müzik şenliği

Yuja Wang

1- İstanbul Müzik Festivali’ni yakından izliyorum. Dünyanın öbür ülkelerinde büyük paralar vererek dinleyebileceğimiz müzisyenler yanı başımıza geliyor. İKSV’nin zarurî olarak siyasal İslamcı bakanlarla, belediyeyle uygun geçinmek zorunda olması can sıkıcı kuşkusuz. Dirençle devam ediyorlar kente lezzet katmaya. Onur konuğuna ödül verilmesini önemsiyorum. Bu yıl Rengim Gökmen aldı. Hocayla dostluğumuz var. Mükafatı alan sanatçı dışındaki teşekkürler yoruyor. Bülent Eczacıbaşı her yıl tıpkı kelamları yineliyor, haklı. Aileden kalan geleneği sürdürüyor inatla, muvaffakiyetle. Aydın Gün Teşvik Ödülü’nü alan Can Çakmur, “Sahnede olup piyano çalmadığım az vakitlerden biri” diye başladı kelama. Sıcak, içten seslenişti. Keşke birinci konser onun olsaydı. Bu ortada, ülkenin en büyük piyanisti olma monopolünün kırılacağına dair umudum güçlendi.

2- Rengim Gökmen’in konuşması dokunaklıydı. Bir yandan vefa örneği sergilerken, öte taraftan Cumhuriyetin nasıl faziletli, bedelli sanatkarlar yetiştirdiğini anımsattı hepimize. Ahmet Adnan Saygun’dan kelam ettiği sırada izleyenlerin tümü sanırım misal duyguya kapıldı. Şenlikte sıkça dinleyeceğimiz Şostakoviç’in “Tarihe Tanıklığım” kitabından şu kelamları öteden beri aklımda: “Sanatçı, milyonlarca beşere tek bir insanın ruhunda neler olup bittiğini gösterebildiği üzere, tek bir beşere tüm insanlığın ruhunun neyle dolduğunu da anlatabilir. Sanat için her ikisi de muadildir.”

Elde olmadan Hüseyin Sermet’in utandıran kelamları geldi aklıma. Bazen insan yaşarken nasıl ölüyor, onu görüyoruz. Gitsin bakalım, saray bestesi yapsın da görelim kim dinleyecek onu! Saray deyince, bu bahiste imtihan verecek çok sanatkarımız olması düşündürücü!

3- Bizim ülkede gerçekten “sanat çevresi” denen düşünsel inceliğe sahip bir kitle var mı, emin değilim. Daha çok varlıklı ailelerin, vakit zaman şov halini alan varlığı öne çıkıyor. Bunu aşan genç ilgisi dikkat cazibeli gerçi! Seviniyorum. Cumhuriyet; klasik müziği, baleyi, operayı halkla buluşturmayı başarmıştı. İKSV içinden geçtiğimiz süreçte tüm etkinlikleriyle, bir manada devletin misyonunu de yükleniyor. Bilhassa kente yayılan yeni yerler, kitlesel iştirak açısından kıymetli. Cumhuriyetin bir öteki değerli kurumu İş Bankası’nın salonu pahalı rol üstlendi yeniden. Başarılı kış programı akabinde, haziranda İKSV ile birlikte dünya yıldızlarını ağırlamaya devam ediyor. Şenliğin Kadıköy’e taşmış olması, ki hâlâ çok eksik, kıymet taşıyor. Süreyya Operası harikulade ortamıyla, dinleme zevki sunuyor. Elbette koca kentte sonlu imkanlar içinde kıvranmamız acıklı.

AKM’nin yıkıntısı önünde her gün yüreğim sızlar.

4- Şenlik Tekfen Filarmoni ile açıldı. Şef Aziz Shokhakimov ilgi cazibeli genç adam. Elde olmadan kuşku ile yaklaştım. Şeflerin giderek dansa dönen hareketleri ilgiyi dağıtır üzere. Genç piyanist Seong-Jin Cho etkileyiciydi doğrusu. Şunu görüyorum, dünyanın her yerinde inanılmaz düzeyde çalgıcılar var. Değerli olan popstar hissine kapılmadan kendi tınını bulmak. Gerçekten Lüksemburg Filarmoni Orkestrası ile çalan piyanist Yuja Wang özgün örneklerden biri. Giysisi, hali ile karşıt genç bayan. Sahneye şortla, dikkat cazibeli dekolte ile çıktı. Seyirciyi şaşkınlıkla irkiltti. Bu çeşit baş tutuşları seviyorum doğrusu. İş, Şostakoviç çalmaya gelince nasıl bir duyuşla karşılaştığımızı anlıyoruz. Şostakoviç müziği; çalan için de, dinleyenler için de imtihan niteliği taşıyor. Yazık ki konser dinleyicisinin bir kısmı hâlâ eser müddetlerini bilmiyor. Yerli yersiz alkış, öksürükler büyük sanatkarları etkiliyor.

Rengim Gökmen

5- Yaş ilerledikçe her sanat alanında yalın, rafine olanı seçiyor insan. Nasıl edebiyatta kelam kalabalığına kapılmıyorsak, müzikte de o sade olana yöneliyoruz. Aklımda Tahsin Yücel’in “Ömrümü süsten püsten arınmaya verdim” kelamı var. “Faust, Queyras, Melnikov” üçlüsünün Beethoven yorumu tam manasıyla bunu sağladı. Şenlikte pek çok başarılı virtüöze denk geliyoruz, fakat çabucak hepsi dinleyici tavlamak için ortaya bir numara sıkıştırıyor. Ben epey sade ve içe işleyen bir çello yorumu uzun vakittir dinlememiştim. Queyras büyüsü diye bir tanım olmalı. Faust’un eksiksiz tınısı, artık bilgeleşmiş Melnikov dokunuşları Beethoven’i bize fevkalade taşıdı. Onlar sahnede birlikte soluk alıp verirken, biz de bir mühlet sonra kapıldık. Konutta kayıtlarını bulup dinliyorum. Uzun mühlet tesirinde kaldım.

6- Tekrar Tekfen Filarmoni Danıel Müller-Schott ile sahnedeydi. Parantez açıp, büyük şirketlerin müziğe yatırımını alkışlamam gerekiyor. İçinden geçtiğimiz berbat liberal süreçte, yazık ki kentlere, kasabalara orkestra hayali kuramıyoruz. Son derece pahalı müzisyenlerimiz rock, pop, hatta arabesk yaparak ayakta kalmaya çalışıyor. Devletin düşmanlığı sürdükçe özel kesime daha çok iş düşecek sanatkarlar için. Daniel Müller-Schott’u daha evvel dinlemiş, hayranlık duymuştum. İki gün üst üste görkemli çellist izlemek karşılaştırma imkanı da sunuyor dinleyene. Üslup nedir yeterlice anlıyorsunuz. Tekrar Şostakoviç vardı ve elbette sanatkara varlıklı imkanlar sunuyordu, Müller- Scott bestekarın sonlarını zorlayarak muazzam bir gezinti yaptı.

7- Müzik eleştirmeni değilim, meraklısıyım. Dünyanın neresine gidersem, elimde avucumda olanı müzik için harcıyorum. Dünyayı katlanılır kılmak, anlamak için fevkalade imkan sunuyor müzik. Şiir, ideoloji, genel manasıyla edebiyat peşinde olmayan birinin, dinlediğinden rastgele bir mana çıkaracağını sanmıyorum. Hayatın her alanında olduğu üzere, garip güruh içinde kıvranıyoruz. Büyük muvaffakiyet kazanan sanatkarlarımızın, siyasal olaylarda yalpalaması acıklı! Dünyada öne çıkan bestekarlar, çalgıcılar direnç gösterenler. Müziğe düşünsel derinlik katmazsanız yitip gidersiniz bir vakit sonra. Bilge Şostakoviç’e sıkça başvurmam bundan: “Besteci, dinleyicisiyle irtibat kurmanın yollarını aramalıdır. Bu onun sanatsal ve ahlaki misyonudur. Kimse tarafından dinlenmeyen bir bestekarın yapıtı bütünüyle anlamsızdır. Bir de sorunun öteki istikameti var. Sanattaki erişebilirlik sorunsalı, sanatı yozlaştırıp zıddına dönüştürme riskini de taşımaktadır. Strauss’un valsleri, Liszt’in rapsodileri ya da Çaykovski’nin senfonileri anlaşılabilir yapıtlardır, fakat dinlemesi utanç verici, kaba pop müzikleri da o denli değil midir? Birincisinde, sanat kıymeti yüksek bir müzikten, ikincisinde, ilkellikten, müziğin vücudunda çıkmış hastalıklı bir sivilceden kelam ediyoruz. Sanatsal ölçütlerimizi asla aşağı çekmememiz gerekir. Zıddı durumda, sanat bir cümbüş, boş ve anlamsız oyalanma aktifliği seviyesine inecektir. Her tipten sesin bombardımanı altında yaşayan günümüz toplumu bu türlü bir tehlikeyle karşı karşıyadır. İkinci sınıf pop müziğin ‘büyük dalga’ları, büyük müziğin desteklerini sarsmakta, onları un ufak edip ortadan kaldırmakla tehdit etmektedir.”

Pazar Dergi