İsrailli uzmandan Cumhuriyet’e: ‘Netanyahu, yaralı bir hayvan gibi…’

İsrail tarihinin en uzun mühlet vazife yapan Başbakanı Binyamin Netanyahu, siyasi mesleğini zora sokan yolsuzluk davaları sebebiyle merkezden dayanak bulamayınca çok sağdan yeni müttefiklerle ülke tarihinin en radikal koalisyonunu örgütledi.

1 Kasım seçimlerinde, İsrail Parlamentosu Knesset‘teki 120 sandalyeden 64’ünü kazanan blok, Netanyahu’nun partisi Likud’un yanı sıra çok dinci, Yahudi üstünlükçü ve yer yer ırkçı görüşlere sahip Shas (Tevrat Muhafızları), Dini Siyonist Parti, Birleşik Tevrat Yahudiliği, Yahudi Gücü ve Noam partilerinden oluşuyor.

Yeni kabinede iki figür dikkat çekiyor. Bunlardan birincisi Maliye Bakanı Bezalel Smotrich. Katı Arap aksisi telaffuzları ile tanınan yeni bakan, İsrail güvenlik güçlerine taş atan Filistinlilere karşı “vur ve öldür” siyasetini savunuyor. Bütün bunların yanı sıra kendisini “gururlu bir homofobik” olarak tanımlıyor.

İkinci değerli figür ise yeni kabinenin Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir. Geçmişte odasında, 29 Filistinliyi katleden, 125’ini de yaralayan İsrailli-Amerikalı terörist Baruch Goldstein‘ın bir portresi olduğu bilinen Ben-Gvir, terör örgütü Kach‘ın da eski bir sempatizanı. Katı Arap zıddı görüşleriyle bilinen Ben-Gvir, 3 Ocak’ta Mescid-i Aksa’ya yaptığı kışkırtıcı ziyaret ile son derece tehlikeli adımlar atacağının sinyallerini verdi.

Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir

İsrail Bölgesel Dış Siyasetler Enstitüsü Mitvim’den Yonatan Touval, Kudüs’teki son siyasi gelişmeleri ve yeni hükümetin laik İsrailliler, Araplar, bölge ülkeleri ve olağan Türkiye için ne tabir ettiğini Cumhuriyet’e kıymetlendirdi.

“IRKÇI ATAKLAR SÜRECEK…”

Netanyahu liderliğinde kurulan aşırı-sağcı koalisyon İsrail demokrasisi için ne tabir ediyor?

İsrail’deki yeni hükümet koalisyonu yalnızca çok sağcı değil. Koalisyonun siyasi açıdan en güçlü isimleri, çok sağcı ve Yahudi üstünlükçüsü olmalarının yanı sıra açıkça özgürlük ve demokrasi aykırısı. Koalisyona liderlik eden Başbakan Binyamin Netanyahu, hakkında devam eden yolsuzluk davası nedeniyle merkezden kendisine katılacak öbür siyasi ortak bulamadığı için onların siyasi kaprislerinin esiri olmuş durumda. Korkarım, şu anki siyasi tavrını en âlâ yansıtan imaj; çaresiz, hırçın ve ne yapacağı kestirilemeyen yaralı bir hayvan imajıdır. Bu nedenlerle, koalisyon ortakları olan çok dinci, çok milliyetçi ve ırkçı partilerin gayesi olan laik İsraillilere ve İsrailli Araplara yönelik anti-demokratik ve ırkçı taarruzların sürmesi mümkündür.

Önümüzdeki günlerde tabir özgürlüğü, toplanma (gösteri) özgürlüğü ve temel toplumsal özgürlükleri önemli formda baltalamayı amaçlayan uygulamaların arttığını göreceğiz. Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir ve parti üyeleri, hükümete yönelik her türlü muhalefeti susturmak için, muhalefet başkanları Yair Lapid ve Benny Gantz’ı (geçen aya kadar başbakan ve savunma bakanı) tutuklamak ve yargılamakla tehdit ediyor. Tutuklanma ihtimalleri düşük olsa da Netanyahu’nun bu davetlerle ortasına aralık koymaması son derece manidardır. Bu durum Netanyahu’nun zayıflığını, kindarlığını, derin ahlaki ve siyasi yozlaşmışlığını bir sefer daha su yüzüne çıkarmıştır.

Yonatan Touval, Mitvim

“İLHAK, İSRAİL İÇİN İNTİHAR OLUR”

Bezalel Smotrich ve Itamar Ben-Gvir üzere çok sağcı figürlerin yeni hükümette değerli misyonlar üstlenmesi başta Batı Şeria olmak üzere Filistin topraklarının topyekûn ilhakına giden yolu açar mı?

Hiçbir şey Filistin topraklarının ilhakını haklı gösteremez ve bu türlü bir aksiyon İsrail için intihar olur. Bununla birlikte, toprakların kimi kısımlarının ilhak edilmesi istikametinde bir efor görebiliriz. Bu türlü bir resmi aksiyon gerçekleşsin ya da gerçekleşmesin, yeni hükümetin siyasetleri toprakların fiili ilhakını derinleştirecek, işgalin gelecekte geri alınmasını giderek zorlaştıracak ve kalıcı hale gelme mümkünlüğünü artıracak.

Yeni hükümet, kuvvetler ayrılığını ortadan kaldırmayı ve mahkemeleri zayıflatmayı hedefliyor. Yeni Adalet Bakanı Yariv Levin 4 Ocak’ta radikal bir yargı ıslahatı planı açıkladı. Bütün bunlar ne manaya geliyor?

Bu durum kısaca, İsrail’in seçilmiş siyasi çoğunluk tarafından yönetilen çok zayıf bir yargı organına sahip olacağı manasına geliyor. Öte yandan, resmi bir anayasası olmayan, yasama ve yürütme organları ortasında gerçek bir ayrımın olmadığı bir ülkede, üzerinde çok az istikrar ve denetleme sistemi bulunan “otoriter bir rejim” inşa edilmeye çalışıldığını anlıyoruz.

“TÜRKİYE İLE OLAĞANLAŞMA SÜRER”

İsrail ve Türkiye bir müddettir istikrarlı bir olağanlaşma takvimi izliyor. Yeni hükümetin Türkiye’ye yönelik siyaseti hakkında neler öngörebiliriz?

Türkiye ile ilgili olarak, yeni hükümetin ilgileri olağanlaştırma uğraşlarını sürdürmesi mümkündür. Türkiye haklı olarak potansiyel olarak kıymetli bir stratejik müttefik olarak görülüyor. Olağanlaşma sürecini baltalayabilecek tek kişi Cumhurbaşkanı Erdoğan’dır ve bu da sanırım onun Filistin cephesindeki rastgele bir kötüleşmeye ya da Harem el Şerif’te tırmanan tansiyona göz yummaya hazır olup olmamasına bağlı olacaktır. İsrail ise bağların güçlendirilmesi için istekli bir ortak olmaya devam edecektir.

İsrailli ve Filistinli Araplara yönelik muhtemel sert adımlar, İsrail’in Arap ülkeleriyle olağanlaşma süreçlerini tehlikeye sokar mı?

Bunu söylemek sıkıntı. İsrail’in şimdi ilgilerini normalleştirmediği ülkelerle yapılacak yeni muahedeleri tehlikeye atacağına inanıyorum. Mevcut mutabakatlara gelince, bence her şey İsrail ve Filistin’den nasıl bir tablo çıkacağına bağlı. İsrailli ve Filistinli Araplara yönelik baskıcı adımlar kan dökülmesine yol açarsa, bu bir sorun olabilir. Doğal ki Kudüs ve Harem-i Şerif başka bir mevzu. Buradaki statükonun bariz bir halde ihlal edilmesi ya da şiddete başvurulması, ilgili herkes için büyük bir sorun yaratacak ve İsrail’in yeni dostlarından kimilerinin olağanlaşma süreçlerini dondurmasına yol açabilecek.