Hamilelikte hangi aşı ne vakit yapılmalı?

Aşıların temel maksadı, anne adaylarının yüksek risk altında oldukları bulaşıcı hastalıklara karşı korunmalarını sağlamak. Aşılama sayesinde tıpkı vakitte düşük, bebekte gelişme geriliği ve zekâ geriliği üzere ağır tablolar da önlenebiliyor. İdeali, aşıların hamilelik öncesinde tamamlanması olsa da, hamilelik sırasında da aşı uygulamaları yapılıyor. Bayan Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doç. Dr. Şafak Yılmaz Baran, her aşının kendine özel bir uygulama takvimi olduğunu belirterek, “Canlı aşılar haricinde hamilelikte uygulanabilen tüm aşılar, hamileliğin birinci 3 aylık periyodu de dahi olmak üzere rastgele bir hamilelik haftasında yapılabiliyor. Lakin tekrar de, hamileliğin birinci 3 ayı organ gelişimi olan devri kapsadığı için aşıların mümkünse 3 aydan sonra uygulanması tercih ediliyor” diyor. Hamilelikte standart aşı takvimine nazaran yapılması gereken aşıların yetersiz dozda ve müddette uygulandıklarında etkinliklerinin azalacağına dikkat çeken Doç. Dr. Şafak Yılmaz Baran, “Örneğin tetanoz aşısında, doğumdan en geç 2 hafta evvel aşı dozunun tamamlanmış olması gerekiyor. Kâfi mühlet sağlanmadıysa tek doz tetanoz aşısı olan anne ve bebek bu hastalık açısından risk altında oluyor.” bilgisini veriyor.

HAMİLELİKTE HANGİ AŞI NE VAKİT YAPILMALI?

Amerikan Obstetrik ve Jinekoloji Derneği (ACOG) tüm gebeler için rutin olarak tetanoz, difteri, boğmaca, hepatit B ve influenza aşılarını öneriyor. Hamilelikte güzel bir güvenlik profiline sahip olan bu aşılar yenidoğana pasif müdafaa sağlayabiliyor ve düşüğe neden olmuyor. Bayan Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doç. Dr. Şafak Yılmaz Baran, hamilelik devrinde yaptırılması yaşamsal ehemmiyete sahip olan aşıları şöyle anlatıyor:

İNFLUENZA

İnfluenza aşısı, hamilelikte önerilen bir öbür kıymetli aşılardan. Doç. Dr. Şafak Yılmaz Baran, influenza enfeksiyonunun hamilelikte daha ağır seyredebildiği için hepatit B enfeksiyonundan daha farklı bir özellik taşıdığına dikkat çekerek, “Zira influenza annede akciğer ile kalp sıkıntılarında, hastanede yatışta ve düşükte artışa neden olabiliyor” diyor. Bunların yanı sıra hamilelikte influenza aşısının antikorları plasentadan geçerek bebeği koruyor. Bu sayede influenza aşısı anne adaylarının yanı sıra 6 aydan küçük yenidoğanlarda da muhafaza sağlıyor.

NE VAKİT YAPILMALI?

Sağlık Bakanlığı Temel Sıhhat Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 14. hamilelik haftasından sonra, influenza mevsimi boyunca, (Eylül-Nisan aylarında) gebelere influenza aşısını öneriyor.

COVID – 19 AŞISI

Covid-19 pandemisinde yapılan çalışmalarda, anne adaylarında, gebe olmayanlara nazaran bu enfeksiyonun daha ağır seyrettiği izlenmiş. Çalışmalar sonucunda; inaktif Covid-19 aşı uygulamalarının anne adayları ve yenidoğan için hamileliğin her kademesinde aktif ve inançlı olduğu tespit edilmiş. Bu nedenle anne adaylarına T.C. Sıhhat Bakanlığı’nın ve Bayan Doğum Derneklerinin önerisi doğrultusunda Covid-19 aşısı tavsiye ediliyor.

NE VAKİT YAPILMALI?

Covid – 19 aşısını, hamileliğin birinci 12. hafta sonrasına kadar ertelemenin gerekli olduğuna dair bir delil mevcut değil. Bu nedenle aşı hamileliğin her devrinde uygulanabiliyor. Bir doz Covid-19 aşısı yepyeni alfa varyantına karşı uygun bir müdafaa sağlıyor, lakin virüsün delta varyantı ile yeterli bir bağışıklık düzeyi sağlamak için iki doz gerekiyor. İkinci doz, birinci dozdan 8 hafta sonra uygulanıyor. Omicron varyantına karşı en güzel müdafaayı sağlamak için bir doz güçlendirici (üçüncü doz) öneriliyor.

TETANOZ – DİFTERİ AŞISI

Tetanoz enfeksiyonu; hamilelikte yaralanma, ısırık, trafik kazası ve yanık üzere durumlarda yahut doğum esnasında bebeğin göbek kordonunun (özellikle konutta yapılan doğumlarda) hijyenik olmayan bıçak üzere alet ile kesilmesi ya da pansuman edilmesi sonucu gelişebiliyor. Aşılama sayesinde hem hamilelikte ortaya çıkabilecek tetanoz enfeksiyonunun şiddeti azalıyor, hem de buna bağlı gelişebilecek olan erken doğum ve meyyit doğum riski düşüyor. Bunların yanı sıra bebekte gelişebilecek olan nörolojik problemler da önlenebiliyor.

Difteri hastalığı da teneffüs yollarında ölümcül sonuçlara yol açabilen bir hastalık. Difteri toksoid aşısı çocukluk çağından itibaren aşı takviminde tetanoz aşısı ile birlikte uygulanıyor. Yaygın aşılama programı ile de dünya genelinde epey az görülmeye başlandı. Lakin çocukluk çağında aşılamayla ömür uzunluğu bağışıklık sağlanamadığı için hamilelik durumunda tetanoz aşısı ile birlikte uygulama tekrarı yapılıyor.

NE VAKİT YAPILMALI?

Tetanoz- Difteri aşı takvimine nazaran; aşının birinci dozu hamileliğin 4. ayında yahut şimdi yapılmadıysa 4. aydan sonra birinci muayenede uygulanıyor. İkinci doz, birinci dozdan en az 4 hafta sonra yapılıyor, bu sayede 1-3 yıl muhafaza sağlanmış oluyor. Bununla birlikte; 2. dozdan en az 6 ay sonra yapılan 3. doz uygulaması ile 5 yıl ve 3. dozdan en az bir yıl sonra ya da bir sonraki hamilelikte uygulanan aşı ile 10 yıl bağışıklık sağlanıyor. Tekrar aşı takvimine nazaran; 4. dozdan en az bir yıl sonra ya da bir sonraki hamilelikte uygulanan aşı ile doğurganlık çağı boyunca muhafaza sağlanıyor. Daha evvel beş tam doz ile aşılanan bayanlarda, son 10 yılda ek doz yapılmamışsa, hamilelikte tercihen 20-36 haftalar ortasında tek doz aşılama kâfi oluyor.

HEPATİT B AŞISI

Hepatit B aşısı, anne adayının daha evvelden bağışıklığı yoksa yapılabiliyor. Hamilelikte geçirilen hepatit B enfeksiyonunun olağan popülasyona nazaran daha önemli seyretmesi beklenmiyor. Fakat yenidoğana enfeksiyonun aktarılması riski oluyor. Hasebiyle daha evvelden hepatit B enfeksiyonuna bağışıklık kazanmamış olan anne adaylarının hamilelik devrinde aşılanmaları, yenidoğanda önemli meseleler oluşturabilen hepatit B virüsünün bulaşma riskini azaltıyor.

NE VAKİT YAPILMALI?

Hamileliğin 0, 1 ve 6. aylarında uygulanan aşı hem anneyi hem doğumdan sonra bebeği koruyor.

BOĞMACA AŞISI

Boğmaca aşısı çocukluk çağında aşı takviminde yer alıyor, lakin ömür uzunluğu bağışıklık sağlamıyor. Bu nedenle yüksek riskli hasta kümesine (sağlık çalışanları, bağışıklığı baskılanmış bireylerle yaşayan, küçük çocuklarla yaşayan yahut çalışan kişiler) ek doz uygulamaları öneriliyor.

NE VAKİT YAPILMALI?

Hamilelik periyodunda 6. aydan sonra, doğacak bebeği müdafaaya yönelik, boğmaca aşısının uygulanması tavsiye ediliyor. Bu sayede bebeğe erken devirlerinde pasif muhafaza imkânı sağlanabiliyor.

HAMİLELİKTE BU AŞILARA DİKKAT!

Canlı aşıların anne karnında fetüsü enfekte etme riski oluyor. Bu nedenle oral polio, kızamık- kızamıkçık- kabakulak, zona, suçiçeği ve verem aşıları, canlı aşılar oldukları için hamilelikte önerilmiyorlar. Hamilelik devrinde tavsiye edilmeyen öteki bir aşı ise Human Papilloma Virus (HPV) aşısı. HPV aşısıyla ilgili yapılmış çalışmaların az olması nedeniyle, inançlı olduğu kısıtlı çalışmada gösterilmiş olsa da, hamilelik devrinde uygulanması tavsiye edilmiyor.

Zorunluluk halinde uygulanıyor: Pnömokok, hepatit A, meningokok, inaktif polio ve hemafilus influenza aşıları; çeşitli risk faktörleri, gereklilik durumları ve yaş faktörüne nazaran uygulanması önerilen aşılardan. Lakin bu aşıların fetüs açısından güvenilirlikleri net değil. Örneğin pnömokok aşısı ile hemafilus influenza, kronik hastalıklara sahip ve bağışıklık sistemi zayıflamış hastalar üzere yüksek riskli şahıslarda mecburilik halinde uygulanabiliyor.

Hamilelik öncesi tamamlanıyor: Anne olmak isteyen bayanlarda kızamık, kabakulak, kızamıkçık ve suçiçeği üzere enfeksiyonlar açısından bağışıklığın olup olmadığı denetim ediliyor. Bağışıklığı yoksa hamilelik öncesi aşılarının tamamlanması sağlanıyor. Çünkü, daha evvelden bu enfeksiyonlarla karşılaşmamış yahut bağışıklığı olmayan anne adaylarında bu hastalıkların gelişmesi halinde hamilelik ve doğacak bebek olumsuz etkilenebiliyor.