Cumhuriyet, altılı masanın hazırladığı taslağın hususlarına ulaştı: İşte masadaki yeni anayasa

Edinilen bilgilere nazaran mevcut anayasadaki 100 civarındaki unsur değiştirilecek. Değişiklik yapılacak hususların içeriği, önderlerin daha evvel ortak imza altına aldıkları güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçişi öngören Bilkent Deklarasyonu ile çelişmiyor. Anayasa değişiklikleriyle özgürlüklerin kısıtlanmasını öngören unsurlar yine düzenleniyor. Bu kapsamda, toplanma ve şov yapma özgürlüğü, tabir özgürlüğü ve basın özgürlüğünün önündeki maniler kaldırılıyor.

KRİTİK MADDE

Anayasanın 24. hususu laikliği düzenliyor. Bu unsur üzerinde yapılan çalışmalarda, “dokunulmaması” tarafındaki görüş yük kazandı. Lakin bu unsura ait son karar başkanlara bırakıldı. Cumhurbaşkanının yetkileri bu taslakta kıymetli ölçüde kısıtlanıyor.

AYM SİL BAŞTAN

Taslakta Anayasa Mahkemesi üyelerinin seçimi de yine düzenleniyor. Cumhurbaşkanının bu kuruma yaptığı üye atamalarındaki yetkisi kaldırılıyor. Atama yetkisinin sadece Türkiye Barolar Birliği kontenjanından gelen üyelerin ataması ile sonlandırılıyor. Yargıçlar Şurası ve Savcılar Konseyi üyelerinin atanma yetkileri Meclis’e veriliyor. Meclis’te yapılacak seçimler de “kısıtlı belirleyicilerin inisiyatifine” bırakılmıyor. Çoklu aday ortasından seçim yapılması kuralı getiriliyor, iştirak artırılıyor. Siyasi partiler AYM ve suralara aday gösteremiyor. Burada, mevcut sistemden eskiye dönme istikametinde bir beklenti ve tenkit vardı. Taslakta eskinin eksikleri ve zayıflıklarının da giderilmesi hedefleniyor.

Ayrıca taslakta, Yükseköğretim Konseyi (YÖK) kaldırılıyor. Yerine bilimsel, idari ve mali özerkliği getirilmiş üniversiteler ortasında eşgüdümü sağlamayı hedefleyen bir şura düşünülüyor.

HÜKÜMETE GÜVENCE 

İstikrarsızlığın münasebeti olarak görülen ve parlamenter sistemin en çok eleştirilen konusu olan koalisyonlar konusunda iktidarın elinden bu kozun alınması için anayasada tedbir getiriliyor. Buna nazaran anayasaya “Yapıcı kurucu güvensizlik oyu” işleniyor. Buna nazaran hükümetin kurulması süreci kolay, devrilme süreci ise zorlaştırılıyor. Hükümet hakkında gensoru verebilmek için yeni hükümetin nasıl kurulacağı konusunun garanti edilmesi kuralı getiriliyor. İspanya, Almanya, Belçika üzere ülkelerde uygulanan bu metot, taslakta da yer alacak.

YARGIYA YENİ SİSTEM

Değişiklik öngörülen değerli alanlardan birisi de yargı. Buna nazaran mevcut Yargıçlar ve Savcılar Konseyi; Yargıçlar Şurası ve Savcılar Heyeti olarak ikiye bölünecek. Yargıçlar Kurulu’na adalet bakanı ve yardımcısının iştiraki olmayacak. Bakan ve yardımcısı Savcılar Kurulu’nda yer alacak. Ayrıyeten yargının savunma kurumu da anayasada güçlendirilmiş bir halde yer alacak.