Cumhurbaşkanı, İzmir Kız Öğretmen Okulu’nda

‘Naim Palas’taki onuruna verilen ziyafetten sonra, Cumhurbaşkanı tekneye tekrar binerek Karşıyaka’ya gitmiştir. Halk tarafından tezahüratlarla karşılanan Cumhurbaşkanı, ‘Kız Öğretmen Okulu’nu ziyaret etmiş, o gece yaşananları Cumhuriyet gazetesi şöyle yazmıştır:

“Dün akşam, Gazi Hazretleri Kız Öğretmen Okulu’nun konferans salonunda Selim Sırrı Bey’in öğrencilerinden Mualla Hanım ile bir arada oynadıkları bu hoş dansı seyretmiş ve çok övgüde bulunmuşlardır. Selim Sırrı Beyefendi, oyuna başlamadan evvel sahneye çıkarak Gazi Paşa’ya hitaben

‘Büyük kalpli, yüksek niyetli Gazi’miz! Siz yalnız kurtarıcı değilsiniz. Birebir vakit da bir yol göstericisi ve eğiticisin. Koca memleketi yok olmaktan kurtardınız; millete hayat hakkı verdiniz, hayatın yollarını gösterdiniz. Siz Türk milletinden bir medeniyet abidesi ortaya çıkarmak istediniz. Biz öğretmenler abidenin sıradan birer personeli olmaktan gurur duyuyoruz’ dedikten sonra Mualla Hanım’la birlikte dans etmiş ve pek çok alkışlanmıştır. Gazi Paşa, ikinci sefer oynamasını istemiş, Selim Sırrı Beyefendi tekrar oynamıştır. Gazi Paşa devamında üstadı yanına çağırıp elini sıkmışlar ve birtakım bilgiler aldıktan sonra demişler ki:

‘Hanımefendiler, Beyler! Selim Sırrı Beyefendi, zeybek oyununu canlandırırken ona uygar form vermiştir. Bu sanatkâr üstadın yapıtı hepimiz tarafından kabul edilerek, ulusal ve toplumsal hayatımızda yer tutacak kadar gelişmiş hoş bir formu almıştır. Artık Avrupalılara ‘Bizim de bir kusursuz ve hoş dansımız var! Diyebiliriz. Ve bu oyunu salonlarımızda, müsamerelerimizde oynayabiliriz. Zeybek dansı, her toplantı salonunda bayanla birlikte oynanabilir ve oynanmalıdır.’

Ve tekrar Selim Sırrı Bey’e dönerek ‘Yorulmadınızsa Mualla Hanım ile bir kez daha kent elbisesiyle oynadığınızı görmek isterim’ buyurmuşlardır.

Selim Sırrı Beyefendi üçüncü kere olarak oynamış ve daima alkışlarla sahneden ayrılmıştır. Gazi paşa üstadın elini tekrar sıkmış, kendisini tebrik etmiş ‘Pek değerli bir eser sahnelediniz’ demiştir.”

O gecenin devamını ‘Anadolu Ajansı’nın 14 Ekim 1925 tarihli haberinde şöyle yazmıştır:

“Dün gece, İzmir Kız Öğretmen Okulu’nda verilen şovda zeybek dansının bitiminden sonra, Cumhurbaşkanı geleceğin öğretmenlerini imtihan edeceğini bildirmiştir. Sorulacak sorular Belediye Lideri Aziz Beyefendi tarafından hazırlanmıştır. Soruların birincisini Meclis Lideri Kazım Paşa ve ikincisini Ordu müfettişi Fahrettin Paşa, üçüncüsünü de Vali sormuştur. Sorulara öğrenciler tarafından uygun karşılıklar verilmiş ve devamında Gazi Paşa verilen yanıtlardan etkilendiğini belirtmiş ve soruları şu halde tekrar etmiş açıklamıştır:

‘Cumhuriyet nedir, sultanlıktan farkı nedir?’

‘Cumhuriyet, ahlak ve fazilete dayanan bir yönetimdir. Cumhuriyet fazilettir. Sultanlık kaygı ve tehdide dayanan bir yönetimdir. Cumhuriyet yönetimi faziletli namuslu beşerler yetiştirir. Sultanlık dehşete, tehdide dayalı olduğu için, korkak, alçak, sefil, rezil beşerler yetiştirir. Ortadaki fark bundan ibarettir.’

‘Milli uğraşta başarılı olduk mu, niye başarılı olduk?’

‘Milli çabayı yapan direkt doğruya milletin kendisidir. Millet analarıyla babalarıyla, hemşerileriyle çabayı kendisine dava seçti. Biliyorsunuz ki, yüzyıllardır yapıla gelen uğraşlar ve bunların sonuçları olarak da kendi mefkureleri olarak değil, şunun bunun hırsı peşinde kul, köle olarak bulunmuşlardır. Meğer ulusal uğraşta şahsi hırslar değil, ulusal dava, ulusal onur gerçek sebep olmuştur.’

‘Türk bayanı nasıl olmalıdır?’

‘Türk bayanı dünyanın en aydın, en faziletli ve en ağır bayanı olmalıdır. Ağır sıklette değil: ahlakta, fazilette ağır, vakur bir bayan olmalıdır. Türk kadınını vazifesi, Türk zihniyetiyle, pazusuyla, azmiyle koruma ve müdafaaya yetenekli jenerasyonlar yetiştirmektir. Milletin kaynağı, toplum hayatının aslı olan bayan, lakin faziletli olursa, misyonunu yerine getirebilir. Herhalde bayan, çok yüksek olmalıdır. Burada merhum Fikret’in herkesçe bilinen bir kelamını hatırlatırım: ‘Elbet sefil olursa bayan alçalır toplum.’

‘Hayatta müzik gerekli midir?’

‘Hayatta müzik gerekli değildir. Zira hayat müziktir. Müzikle ilgisi olmayan kişi insan değildir. Şayet kelam konusu olan hayat insan hayatı ise, müzik her halde vardır. Müziksiz hayat, zati mevcut olamaz. Müzik hayatın sevinci, ruhu, sevinci ve her şeyidir. Yalnız, müziğin çeşitleri tartışmaya kıymettir.’”

13/14 Ekim gecesi geç vakitlere kadar ‘İzmir Kız Öğretmen Okulu’nda kalan Cumhurbaşkanı, okulun hatıra defterine şunları yazmıştır:

“İzmir Kız Öğretmen Okulu’nda geçirdiğim bu gecenin saatleri, bugün değil, gelecekte bütün milletin yaşayacağı hayata örnek oldu.”

Atatürk’ün kaybı ile İsmet Paşa, Cumhurbaşkanı olmuş, her ikisi de daima okul ziyaret etmiştir. Kız Muallim Mektebinden okuyan, Atatürk’ü unutmayan öğrencilerle röportaj yapıldı, ben de onların anılarını kayda alıp, ölümsüzleştirdim. Işıklar onlarla…. 16 Ekim 2022

Ahmet Gürel

Atatürk Araştırmacısı