Brezilya’da Ulusal Kongre’nin işgali, Bolsonaro’nun tutuklanma ihtimalini artıracak

Brezilya’nın çok sağcı eski devlet lideri Jair Bolsonaro’nun destekçileri, evvelki akşam Ulusal Kongre, Başkanlık Sarayı ve Yüksek Mahkeme’yi işgal etti.

Devlet binalarını tahrip eden ve yağmalayan binlerce kişi, güvenlik güçlerinin göz yaşartıcı gazla müdahalesi ile yaklaşık dört saat sonra dağıtıldı ve Başşehir Brasilia’da 31 Ocak’a kadar fevkalâde hal ilan edildi. İşgal, ülkedeki kutuplaşmayı gözler önüne sererken, bu ayrışmanın dört yıllık vazife müddetinde Bolsonaro tarafından yaratıldığı, seçim sürecinde sıklıkla lisana getiriliyordu. 

ABD’de 2021’deki başkanlık seçimlerini kaybeden, tartışmalı eski önder Donald Trump’ın taraftarlarının, tarihi Kongre baskınını akıllara getiren bu işgal, Brezilya basınında yer alan haberlere nazaran, geçen hafta içinde sinyallerini vermişti. Olaya ait toplumsal medyada paylaşılan birinci imgelerde güvenlik güçlerinin “ihmali” göze çarparken kimi polislerin ataklara müdahale etmeyerek işgalcilerle sohbet etmesi, kimilerinin ise baskına katılanlarla fotoğraf çektirmesi soru işaretlerini beraberinde getirdi. 

Hükümet yetkilileri, güvenlik güçlerinin günlerdir toplumsal medya üzerinden bir toplanma planlayan isyancılara nasıl bu kadar hazırlıksız yakalandıklarına ait sorular yöneltirken Brezilya Devlet Lideri Luiz Inacio Lula da Silva (Lula) olaya ait yaptığı birinci açıklamada, ataklarda ihmali olan polis ve hükümet yetkilerininin cezalandırılacağını söyledi. Daha sonra Bolsonaro’nun mütteffikleri olan Federal Bölge Güvenlik Bakanı Anderson Torres ile Federal Bölge Valisi Ibaneis Rocha (90 gün müddet ile) vazifeden alındı. İşgale katılan yaklaşık 5000 şahıstan en az 1500’ü de gözaltına alındı.

LULA: BEDELİNİ ÖDEYECEKLER

Ülkede Ekim 2022’de yapılan seçimlerde çok sağcı rakibini az farkla geride bırakarak Brezilya’nın yeni devlet lideri olan ve 2 Ocak’ta vazifeye başlayan solcu önder Lula, işgalin başlamasının akabinde canlı yayında yaptığı açıklamada, Bolsonaro’yu işaret ederek “Bu soykırımcı, işgali Miami’den cesaretlendiriyor. Herkes, buna cüret verecek çok sayıda konuşma yaptığını biliyor” dedi. Taarruzlar için ise “Bu faşistler üç gücü işgal etti. Naziler olarak isimlendirilebilecek bu vandallar bulunacak ve cezalandırılacak” sözlerini kullandı. Lula, işgali desteklemekle eleştirilen polislerin de cezasız kalmayacağını vurgulayarak, “Hükümetimde bunu (işgali) kolaylaştıran ve bir ihmali olan varsa bedelini o da ödeyecek” tabirlerini kullandı.

Brezilya Federal Yüksek Mahkemesi Yargıcı Alexandre de Moraes ise toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada, “Demokrasi ve Cumhuriyet kurumlarına yönelik alçakça terör hücumlarından, hukuka karşıt olarak anti-demokratik aksiyonlarda bulunmaya devam eden finansörler, azmettiriciler, eski ve mevcut kamu vazifelileri sorumlu tutulacaktır” dedi. Moraes, daha evvel Bolsonaro ile sık sık karşı karşıya gelmiş ve eski devlet liderinin işlediği belirtilen kabahatlerden sorumlu tutulmasını istemişti.

İşgalin sorumlusu olarak görülen Bolsonaro ise Twitter’dan yaptığı paylaşımda, “Barışçıl şovlar demokrasinin bir modülüdür. Bununla birlikte, kamu binalarının yağmalanması ve işgalinin yanı sıra 2013 ve 2017’de sol tarafından uygulananlar ise kuralın dışına çıkıyor” dedi.

Bolsonaro, Lula’ya vazifesi teslim etmeyi reddetmiş, yeni önderin yemin merasiminden bir gün evvel ABD’nin Florida eyaletine gitmişti. Brezilya basını, bunun “yargılanmadan bir kaçış olduğu” değerlendirmesini yapmıştı. İşgalin akabinde ABD Kongre üyeleri ise Bolsonaro’nun ülkeden çıkarılması için davette bulundu. Ayrıyeten devlet binalarına düzenlenen ataklara, başta Güney Amerika olmak üzere tüm dünyadan reaksiyonlar geldi.

“HÜKÜMET FİNANSÖRLERİ BULMALI”

Cumhuriyet’e konuşan Brezilyalı Siyaset Bilimci Cristiano Rodrigues, hükümetin atakların finansörünü bulması gerektiğini, aksi halde daha şiddetli aksiyonlar yaşanabileceğini belirtti. Rodrigues, “Bu olaya federal bölge valisi göz yumdu, polis ve ordunun da takviyesi vardı. Destekçiler cezalandırılmazsa önümüzdeki aylarda hiçbir şey değişmez” dedi. Lula’nın bölge idaresi ve silahlı kuvvetlerden dayanak almamasına rağmen süratli ve hakikat kararlar verdiğini tabir eden Rodrigues, “Kongre üyelerinden, ABD liderinden ve askeri yardım bile teklif eden öbür Latin Amerika ülkelerinden önderlerin süratli dayanağı, Lula’nın lehine oldu. Yargı, yasama ve yürütme ortasındaki birlik, demokratik tertibi güçlendirmek için temel olacaktır. Hükümetin durumu denetim altına almak için ilerleyen günlerde tüm şartları elde edeceğine inanıyorum” diye konuştu. 

İşgali “aptalca” olarak yorumlayan Rodrigues, şu tabirleri kullandı: “Darbe teşebbüsünü cesaretlendiren Bolsonaro, Brezilya’ya zaferle dönmeyi umuyordu. Biden’ın vazifeye gelmemesini hedefleyen ABD Kongre baskınından ilham alsa da Brezilya’daki teşebbüs yeni lider vazifeye geldikten sonra yaşandı. Sırf kamu malını yağmalamayı, sanat yapıtlarını çalmayı ve kıymetli hükümet dokümanlarını yok etmeyi amaçladı. Sonuç olarak bu olay, Bolsonaro’nun tutuklanma ihtimalini artıracak.”