Bilim insanları Zonguldak’ta yeni canlı tipi keşfetti

Binali Yıldırım Üniversitesi Biyoloji Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Mert Elverici ve Kıbrıs Yaban Hayatı Araştırma Enstitüsünde misyonlu araknolog (örümcekleri ve akrepleri inceleyen zoolojinin alt kısmıyla ilgilenen bilim insanı) Kadir Boğaç Kunt, Zonguldak’taki Gökgöl Mağarası’nda farklı tiplerle ilgili çalışma yürüttü.

Topladıkları kabuklular (crustacea) sınıfından çift ayaklılar kadrosuna ilişkin örnekleri, bu alanda uzman olan Ege Üniversitesi Su Eserleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Özbek, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Su Eserleri Fakültesi Dr. Öğretim Üyeleri İsmail Aksu ve Hazel Baytaşoğlu ile paylaştı.

Morfolojik ve moleküler incelemeler sonucunda kelam konusu canlıların dünyadaki başka emsal tiplerden farklı, bilim topluluğu tarafından bugüne kadar tanımlanmamış yeni bir tıp olduğu ortaya çıktı.

Uluslararası hakemli bir mecmuada yayımlanan makale ile yeni yangıç çeşidine, Türkiye Mağaracılık Federasyonuna (TUMAF) ithafen “gammarus tumaf” ismi verildi.

Prof. Dr. Murat Özbek’in de ortalarında yer aldığı grup, 2019’da da Mersin’in Anamur ilçesindeki Türkiye’nin en derin mağarası sayılan 1429 metrelik Peynirlikönü Mağarası’nda da yangıç cinsinde 2 farklı canlı tespit etmiş ve bunlara “gammarus egmao” ve “gammarus Deryae” isimlerini vermişti.

“DÜNYADA BİNDEN FAZLA ÇEŞİDİ VAR”

Prof. Dr. Özbek, gammarusların ekseriyetle serin kaynak suları, dereler ve göllerin kıyılarında yaşayan 0,5 ila 1 santimetre uzunluğunda kabuklu çeşidi canlılar olduğunu, yere yakın yerlerde çoklukla yan tarafları üzerinde yüzdükleri için halk ortasında “yangıç” olarak isimlendirildiklerini anlattı.

Mağaranın turistler tarafından ziyaret edildiğini ve bu durumun canlıları olumsuz etkilediğini tabir eden Özbek, yalnızca Gökgöl Mağarası’nda yaşayan bu az cinsin müdafaa altına alınması gerektiğini vurguladı.

Bu canlıların kaynak suları, akarsular ve göllerde çokça bulunmakla birlikte, kuyu suları ve mağaralardaki yer altı sularında da yaşadığını aktaran Özbek, şunları kaydetti:

“Bu çalışmayla Gökgöl Mağarası’nda oraya endemik, yani dünyada yalnızca orada bulunan, bir cins olduğu bulunmuş oldu. Bunu da bilim alemine kazandırmış olduk. Ülkelerin biyolojik zenginlikleri doğal zenginliklerinin en değerli modüllerinden biridir. Bu çeşit dışarıdan bakıldığında tıpkı cinse ilişkin öbür tiplere çok benziyor. Ülkemizde 51 farklı tipi var bu canlının. Biz burada 52’ncisini bulmuş olduk. Dünyada binden fazla tipi var. Bunlar dışarıdan olağanda bir insanın hatta tahminen benim bile baktığımda ‘Bu, bu cinstir.’ diyebileceğimiz canlılar değil. Bunlar dış görünüş açısından birbirine çok benzerler. Ancak moleküler yahut ayrıntılı mikroskobik incelemelerle tipleri tespit edilebilir ve uzmanı karar verebilir.”

Özbek, 350 milyon yıllık Gökgöl Mağarası’ndaki canlının buraya adapte olduğunu belirterek, böylesine değerli bir keşfi gerçekleştirdikleri için keyifli olduklarını söyledi.