Bilim açıklık getirdi: Berbat karakterler neden seviliyor?

Bu kişi ne kadar bencil, güç düşkünü yahut aç gözlü olursa olsun, makûs karakterin karanlık tarafı tekrar de birçok insanı cezbediyor. Bu durumun sebeplerinden biri de, kimilerinin kötülükleri telafi eden bir niteliğinin olabileceğini düşünmemiz. Michigan Üniversitesinde yürütülen bir araştırmaya nazaran makûs karakterlerin özünde güzel olup dışarıya pek aşikâr etmediklerini düşünen yetişkinler ile çocukların sayısı, âlâ karakterlerin özünde makus olduğunu düşünenlerden daha fazla.

Populer Science Türkçe tarafından aktarılan çalışmada Michigan Üniversitesi Psikoloji kısmında doktora öğrencisi ve araştırmanın baş müellifi olan Valerie Umscheid, “Diğer bir sözle beşerler, makus bir karakterin dışa yansıyan davranışları ile içlerindeki gerçek kişilikleri ortasında bir uyuşmazlık olduğunu düşünüyor. Ortadaki boşluğun boyutu ise makus karakterlerde düzgün karakterlere kıyasla daha büyük.” diyor.

ÜÇ FARKLI ARAŞTIRMA YÜRÜTÜLDÜ

Kötü karakterlerin içindeki kötülük dışarıya görünenden biraz daha düşük iken, güzel kahramanlar ise hem içte hem de dışta büsbütün düzgün beşerler.

Yaşları 4-12 ortasında değişen 434 çocuk ve 277 yetişkin ile toplamda üç araştırma yürüten Umscheid ve meslektaşları, bireylerin berbatlar tarafından gerçekleştirilen antisosyal davranışları nasıl algıladıklarını belirlendi. Bu kapsamda Disney’in “Küçük Deniz Kızı” çizgi sinemasındaki Ursula ile Pixar’ın “Oyuncak Hikayesi” animasyonundaki Woody karakteri üzere; iştirakçilerin hem aşina olduğu hem de yeni gördüğü makus karakter ve âlâ kahramanlara dönük görüşlerine odaklandılar.

Birinci çalışmada, çocukların berbat karakterlerin faaliyet ve hislerini çoğunlukla olumsuz biçimde gördüğü belirlendi. Buna nazaran çocuklar insanları âlâ görmeye yönelik (iyi bilinen) bir eğilim taşısa da, çok kötülük biçimlerini idrak edebiliyorlar.

İkinci ve üçüncü çalışmada ise bir karakterin özünde nasıl hissetiği, karakterin hareketlerinin gerçek kişiliğini yansıtıp yansıtmadığı ve karakterin gerçek kişiliğinin vakitle değişip değişmeyebildiği üzere birtakım kanıtlar yoluyla çocuk ve yetişkinlerin güzel kahraman ve berbat karakterlerin ahlaki karakterleri ile gerçek kişiliklerine dönük kanıları değerlendirildi.

Yapılan bu ölçümlerde elde edilen bulgular, hem çocukların hem de yetişkinlerin makus karakterlerin gerçek kişiliklerini devamlı biçimde ve çoğunlukla berbat olarak değerlendirdiğini ve âlâ kahramanlara nazaran çok daha negatif kıymetlendirme yaptığını gösteriyor. Lakin araştırmacılar varılan bu yargılarda bir asimetri olduğunu da keşfetti. İnsanlar, berbat karakterlerin genelde dışarıya dönük davranışlarından farklı olan gerçek bir kişiliği bulunduğunu ve kelam konusu özelliğin berbat karakterlerde daha sık görüldüğünü düşünüyor.

Hem çocuklar hem de yetişkinler, Ursula üzere karakterlerin sık sık sergiledikleri kötü/ahlak dışı faaliyetlere rağmen içlerinde bir ölçü yeterlilik barındırdıkları görüşünde.

Bulgular Cognition bülteninin Nisan sayısında yayımlanacak.