Bağımlılık Tedavisinde Kriz İdaresi Öğretilmeli

Bağımlılık tedavisinde kriz idaresi öğretilmeli Bağımlılıkla çabada ömür maksadının ehemmiyeti büyük

Bağımlılıkta kişinin bağımlı olduğu hususun esiri olduğunu ve hususun kişiyi yönettiğini kaydeden Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bağımlılığın nüks potansiyeli olan bir hastalık olduğunu vurguladı. Beynin öğrendiği en kolay yolun, elinin altında olan bir maddeyi almak ve ona yönelmek olduğunu kaydeden Tarhan, “Kişi, tedavi sonrasında gerilim idaresini öğrenirse husus isteği geldiği vakit ne yapacağını biliyor. Kişinin kriz anını yönetebilmesi gerekiyor. Kişi krizi yönetemediği için tekrar hususa başlıyor. Onun için unsur bağımlılığı, kronik bir hastalık olarak kabul ediliyor.” dedi. Bağımlılığın gelişmesinde yanlış mana arayışının da tesirli olduğunu kaydeden  Tarhan, “Bağımlılıkta kişinin hayat ideolojisi kıymetli. Bağımlı hastaların bir kısmında mana arayışı eksikliği olduğunu gözlemleyebiliyoruz” diyerek manalı bir ömür ideolojisinin kıymetini vurguladı.

Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bağımlılık ve tedavisine ait değerlendirmede bulundu.

Bağımlılıkta unsur sizi yönetiyor

Bağımlılığın İngilizce’deki karşılığının “addiction” olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Addiction’ın Türkçe’deki karşılığı bağımlılık değil, ‘tutsaklık’. Hususun esiri oluyorsunuz. Kendi öz iradenizle değil, unsur sizin hayatınızda ön plana geçiyor. Unsur sizi yönetiyor. Bu durum da bağımlı ve tutsak oldunuz demek oluyor. Tutsaklık, en şiddetli olanı. Daha sonra ‘dependence’ var yani ‘bağlılık’. Bu biraz daha zayıf bağımlılıktır. Fizyolojik bağımlılık, ruhsal bağımlılık üslubundadır.”dedi.

Bağımlılık, nüks potansiyeli olan bir hastalık

Bağımlılığın çoklukla düzelebilen bir beyin hastalığı olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Tam güzelleşmiyor fakat düzeliyor. Kişi, hastalığı geçirdikten sonra, şayet ömür koşullarını uygun hale getirirse bir daha hiç nüksetmeyebilir. Lakin her vakit nüks potansiyeli olan bir hastalık. Atak düzeliyor, kişi bağımlılıktan kurtuluyor. Mesela kişi, bir sefer bağımlılıktan kurtuluyor. Anne ve babası ayrılıyor, üzülüyor. Babasının yanında kalıyor. Babası onunla suçluluk hissini uyandırıcı, yargılayıcı konuşmalar ve his sömürüsü yapıyor. Çocuk, buna üzülüyor. Yolda giderken babası aklına geliyor. Bıraktığı maddeyi, çabucak orada tekrar alıveriyor. Neden? Zira beynimiz gerilim altında seratonin hususu üretiyor. Seratonin azalıyor, azalınca self medikasyon dediğimiz, kendi kendini rahatlatma, kendi kendini tedavi etme davranışıyla seratonini arttıran bir arayış içine geliyor.” diye konuştu.

Bağımlılık tedavisinde kriz idaresi öğretilmeli

Beynin öğrendiği en kolay yolun, elinin altında olan bir maddeyi almak ve ona yönelmek olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kişi, tedavi sonrasında gerilim idaresini öğrenirse, bu türlü durumlarda rastgele bir formda unsur isteği geldiği vakit ne yapacağını biliyor. O nedenle bağımlılık tedavisinde psiko eğitimi almış olması lazım. Kişinin kriz anını yönetebiliyor olması gerekiyor ki hastane de bunu yapıyoruz. Kişi krizi yönetemediği için tekrar hususa başlıyor. Onun için unsur bağımlılığı, kronik bir hastalık olarak kabul ediliyor. Kişi, şeker hastası oluyor. Şeker hastası olduğunu öğrendikten sonra, yediğine, içtiğine, kalktığına dikkat ediyor. Şeker, artık onun için hayatında sorun olmuyor. Akıllı şahıslar, ömrünü ona nazaran ayarlıyor. Maddeyi bırakanlar da hastanelerde tedavi oluyor.” dedi.

Tedavi sonrası takip önemli

Madde bırakma tedavisinin çeşitli tekniklerle kolay bir formda olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, fakat tedavi sonrası takibin değerli olduğunu vurguladı. Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Günümüzde dijital takip sistemleri var. Hasta denetime gelmediği vakit, telefonuna ileti gidiyor. Hasta da hazır oluyor. Bir nevi müdahale ediliyor. Çabucak uzman yardımı alınıyor. Biz hastane idare sistemi patentini aldık. Bunu uygulayacağız. Şu an akıllı telefonlar üzerinde uygulama olmadan bu takibi gerçekleştiriyoruz.” dedi.

Kontrol edilemeyen bırakma teşebbüsleri oluyor…

Bağımlılık tedavisinin bir kadro işi olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Hekim ve  psikolog ekibin bir üyesidir. Bağımlılık kişinin tüm ömrünü olumsuz etkiliyor. Tolerans gelişiyor. Durdurulamayan çok kullanma isteği oluyor. Kişi maddeyi almadığı vakit mahrumluk belirtileri başlıyor. Tehlikeli ve ziyanlı kullanım ortaya çıkıyor. Kişi, alkollü otomobil kullanmanın tehlikeli olduğunu bildiği halde otomobil kullanıyor. Birçok alkolik olmadığını savunuyor. Kişi, mide kanaması geçirmiş fakat tekrar alkol almaya devam ediyor. Denetim edilemeyen bırakma teşebbüsleri olur. Hayatın merkezinde olur. Onunla yatıp onunla kalkmaya başlar. Bütün olağan hayat aktiviteleri ve toplumsal aktiviteleri bırakır. Kişi, bundan ötürü problemler yaşar.” dedi.

Bağımlılık, aile hastalığıdır

Bağımlılıkta yalnızca kişinin değil, ailesinin de etkilendiğini ve bu nedenle bağımlılığa ‘aile hastalığı’ denildiğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bağımlılıkta yalnızca kişi hasta olmuyor, bütün yakın bağları bozuluyor. Eşi ve çocukları, yakın etrafı etkileniyor.” dedi.

Çocukluk çağı travması olanlarda çok görülüyor… 

Bağımlılığın çocukluk çağı travması olanlarda çok görüldüğünü kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Biz artık çocukluk çağı travma ölçeğini, rutin olarak her bağımlılık hadisesinde uyguluyoruz. Kesinlikle hepsinde fizikî ihmal ve fizikî istismar, duygusal ihmal ve istismar, cinsel travmalar oluyor. Kişi, travmayı mantıksal bir çerçeveye oturtup çözerse unsur arama davranışı da azalıyor. Travmalar beyinde network’ü bozuyor ve sönmüş volkan üzere duruyorlar. Gerilim altında harekete geçiyor. Kişinin zayıf tarafı neyse unsura yöneliyor. Bu nedenle çocukluk çağı travmaları çok değerli.” ihtarında bulundu.

Kronik depresyonda unsur sığınak üzere görülebilir

Madde kullanımında çocukluk çağı travmalarından sonra kronik depresyonu olanların yatkın olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Orta şiddette depresyon ve keyifli olmayı başaramayan mutsuz, karamsar, pesimistik şahıslardır. Bu şahıslar devamlı gerilim halinde olduğu için maddeyi bir sığınak ya da sığınacak liman üzere görüyorlar. Unsurla kendilerini kandırırlar. Uydurma bir rahatlatıcıdır. Beyefendisine geçersiz bir rüşvet veriyor ve o anlık rahatlıyor. Hususun etkisi daha berbat oluyor tabi.” dedi.

Yaşam hedefinin olması gerekli

Bağımlılığın gelişmesinde yanlış mana arayışının da tesirli olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kişinin hayat emelinin olması değerli. Bağımlı hastaların bir kısmında mana arayışı eksikliği olduğunu gözlemleyebiliyoruz. Yaşamak için nedeni olmamak demek hayatta yaşamak için manasının olmaması demek. Gelecek ile ilgili gayesinin planlı olmaması demek. Anomi yani normsuzlık bu çağın hastalığı. Sonuçta bağımlılıkta kişinin hayat ideolojisi kıymetli.” dedi.

Bağımlılık beyne ziyan veriyor

Bağımlılığın karaciğer, kalp, mide ve bağırsak olmak üzere pek çok organa ziyan verdiğini hatırlatan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “En çok da beyinde hasar oluyor. Beyinde hafıza bozuklukları oluyor. Beyindeki bozulan alanlara nazaran uzun müddettir unsur kullanan şahıslarda erken bunama olur zira beyin küçülüyor. Alkol, bağımlılığa yol açan toksik hususların tümü hücre zehridir. Bunlar beyin hücrelerini zehirliyorlar. Beyinde gerekli olan tüm kimyasalları kana pompalıyorlar, süreksiz bir doping üzere rahatlıyor. Kişi husus kullandıktan sonraki üç hafta makûs oluyor. Elini kaldıracak hali kalmıyor.” dedi.

Kişi denetimi kaybediyorsa bağımlılık tanısı koyulabilir

Bağımlılığın en büyük belirtisinin denetim kaybı olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kişide denetim kaybı varsa teşhis koyuluyor. Kişi hayatı üzerinde ve unsurla ilgili denetimi kaybediyorsa bağımlılık başlamıştır. Kişinin bir  maddeyi planladığından uzun müddet kullanması, ailesini ihmal etmesi ve hayatının denetimden çıkması dikkate alınmalıdır. Beynin ön bölgesi karar verme ve denetim bölgesidir. Beynin kaptan köşküdür. Bağımlı bireylerde bu bölgenin kimyası bozuluyor.” dedi.

Bağımlılıkta nöromodülasyon tedavileri uygulanıyor

Bağımlılığın tedavisinde birçok usul uygulandığını kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “İki ya da üç hafta süren klinik tedaviler uygulanabiliyor. Kimi zaman ilaç tedavisi yetmiyor, kimi bireylerde bağımlılıkla ilgili derin TMU denilen derin beyin uyarımı tedavisi uyguluyoruz. Derin beyin uyarımı tedavisinde kişinin beyninde unsur isteği uyanan bölgesine uyarımlarda bulunuluyor. Bu bireylerde tedavide yalnızca ilaç tedavisi ve detoks denilen arınma kâfi olmuyor. Nöromodülasyon tedavisi denilen beyni modüle eden tedaviler uygulanıyor.

Bağımlılıkta iç denetim bozuluyor

Bağımlılıkta kişinin iç denetiminin bozulduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kişide iki türlü denetim vardır: İç ve dış denetim. İç denetim kişinin kendi gemisinde kaptan olabilmesidir. Bir kimse kendinin kaptanı olamıyorsa ona yardımcı kaptan verilir. Bağımlılık tedavisinde de bu yaklaşım vardır. Dümen apansızın elinden alınmaz evvel yardımcı kaptan verilir. Hastaya terapi ve tedaviler uygulanır. Hasta arınır. Tedavinin akabinde kendini denetim edecek hale gelir. Hastaya bu süreçte yine unsura başlaması halinde yaşayacağı muhtemel sonuçlar anlatılır. Bireyde farkındalık oluşturulur.” dedi.Bağımlılk tedavisinde aile takviyesinin de kıymetine işaret eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Burada Ailelerin yaklaşımı ve toplumsal takviye çok kıymetlidir. Kliniklerde toplumsal çalışmacılar vardır. Toplumsal çalışmacı tedaviden sonra takibi yapar. Hastayı arar. Bu yapılmadığında bağımlılık yine nüksedebilir.” diye konuştu.

Gevşek ve tutarsız disiplin ziyan veriyor

Bağımlılık gelişiminde anne ve babanın ebeveynlik tarzının de değerli olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Özellikle anne ve baba tavır yanlışları var. Sevgi çok, gevşek disiplin var ya da tutarsız disiplin var. Çocuk kurallı hayatı öğrenememiş, sorumluluk hissini öğrenememiş. Özgürlüğü öğrenmiş, sorumluluğu öğrenememiş. Sorumsuz yaşayınca da nerede duracağını bilmiyor. Dikkat eksikliği ve hiperaktiviye bağımlılıkta risk kümesi oluşturur.”uyarısında bulundu.

Türkiye’de bağımlılık oranları artıyor

Bağımlılığın önlenmesinde alınacak müdafaa çalışmalarının değerine dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Birincil muhafaza için çalışma yapmak, ikincil muhafaza riskleri ortadan kaldıracak tedbirleri almak, üçüncül müdafaa da nüksetmesini önlemektir. Üçüncül müdafaa maalesef Türkiye’de zayıftır. Bunları yapmadıkça bağımlılık grafik olarak süratle artıyor. Türkiye’de de artıyor, dünyada da artıyor fakat Türkiye’deki dünyanın ortalamasından daha fazla artıyor” biçiminde konuştu. (BSHA –