AKP iktidarının 20 yıllık güç karnesi: Kamu malı ‘yağmalandı’

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Güç Çalışma Kümesi, özelleştirmelerin “kötü yönetilen ve yağmalanan bir iktisada kamu varlıklarını satarak gelir sağlama gayesine dönüştüğünü” vurguladı.

TMMOB Güç Çalışma Grubu’nun hazırladığı “AKP İktidarının Güç Karnesi: Güçte Son 20 Yıl” başlıklı raporda öne çıkan noktalar özetle şöyle:

• Satmada önder: 1986-2022 devrinde Özelleştirme İdaresi’nce (ÖİB) yapılan özelleştirmelerin toplamı 71.3 milyar dolar. 2004-2022’deki fiyat ise 63.1 milyar dolar. Buna nazaran özelleştirmenin yüzde 89’u AKP iktidarında yapıldı. Halkın ortak mülkiyeti niteliği taşıyan kamu varlıklarının özel kesime bölümü manasına gelen özelleştirme, AKP periyodunda krizler derinleştikçe makûs yönetilen ve yağmalanan bir iktisada kamu varlıklarını satarak gelir sağlama emeline dönüştü. Çok büyük tesisler yağmalanırcasına satıldı.

Enerji devleri: TÜPRAŞ’ın yanı sıra, BOTAŞ’ın Bursa ve Eskişehir, Ankara’da EGO’nun kentsel doğalgaz işletmeleri, TPAO’nun petrol dağıtım şirketi TP çok sefer tartışmalı ve bir kısmı soru işaretli süreçlerle özel bölüme devredildi. Elektrik üretim tesisleri çok büyük oranda, dağıtım tesisleri ise büsbütün özel bölüme devredildi. İletim sisteminin de özelleştirilmesi için karar alındı ancak bunun uygulanması iki yıl ertelendi.

• Örgütlülük bitti: Elektrik güç bölümü çalışanlarının örgütlülüğü neredeyse büsbütün ortadan kaldırıldı. TEK devrinde sendikalı personel olarak çalışan sayısı 130-140 binlerdeyken bugün 10 binlere geriledi.

İş cinayetleri: Havza madenciliğinin terk edilmesi, kamusal üretimden vazgeçilmesi ve kamusal kontrolün yapılmaması sonucunda bilhassa kömür madenciliğinde ağır “iş cinayetleri” yaşandı.

• Dışa bağımlılık: 2002’de 9.2 milyar dolar olan güç ithalatı faturası, 2007’de 33.9 milyar dolar, 2012’de 60.1 milyar dolara çıktı. Bu sayı 2022’de ise 96.5 milyar doları aştı.

Fiyatlar yüksek: Mevcut doğalgaz kontratlarının ülke aleyhine kararlarından arındırılması için tekrar görüşülmesi için bir efor harcanmadığı üzere, Rusya ve Azerbaycan ile yeni mukavelelerin fiyatları daha da yükselten kararlarla dolu olmasına ses çıkarılmadı.

• Yap-işlet-sahip ol: Akkuyu NGS Projesi, Rusya için stratejiktir. Bu proje ile Rusya, mülkiyeti kendine ilişkin olan, dünyada “yap-sahip ol-işlet” modeliyle yapacağı ve bağımsız bir limanı da olan birinci NGS’ye sahip olacaktır. Akkuyu NGS’nin talep ettiği ve ne gayeler için kullanılacağı soru işaretleri içeren, radar sistemi ile birlikte düşünüldüğünde, NGS’nin yanı sıra, Rusya’nın ABD ve NATO ile Akdeniz’de yaşayabileceği bir gerginlikte kullanabileceği, Rusya savaş gemilerinin de yanaşabileceği bir liman ve üssün mü inşa edildiği sorusunu akıllara getirmektedir. “Nükleer teknoloji ile tanışılacağı” da boş bir tezdir.

ÇED için baskı: Çevresel tesir değerlendirmesi (ÇED) süreci siyasal otoritenin baskısı altında. Bu süreç yalnızca bürokratik bir basamak olarak görülüyor ve olumlu görüş adeta zarurî hale getiriliyor.