AYM utanç kararının münasebetini açıkladı

Anayasa Mahkemesi (AYM) gazetecilerin, uygulanan tutuklama önlemlerinin kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı ile basın ve söz özgürlüğünü ihlal edildiği istikametindeki müracaatlarını reddetti.

AYM, Ahmet Altan, Nazlı Ilıcak, Mehmet Murat Sabuncu,Akın Atalay, Başkan Çelik ve oburlarının müracaatlarında belirtilen hakların ihlal edilmediğine,

Ahmet Şık, müracaatında hak ihlali savlarının kabul edilemez olduğuna,

Murat Aksoy ve Kadri Gürsel ile Ali Bulaç’ın, müracaatlarında ise kelam konusu hakların ihlal edildiğine karar verdi.

6 gazeteci cezaevinde

Cezaları istinaf tarafından onanıp kesinleşenlerden Hakan Kara, Mustafa Kemal Güngör, Güray Öz, Başkan Çelik ile Musa Kart ve Emre İper, 25 Nisan 2019’da cezaevine girmişti.

Zaman gazetesi eski muharriri Ali Bulaç, FETÖ üyeliğinden yargılandığı davada tutuklanmış, yargılama sırasında tahliyesine karar verilmişti. FETÖ’nün medya yapılanmasının “darbe çağrışımı” davasında tutuklu yargılanan Ahmet Altan ve Nazlı Ilıcak ise mahallî mahkemece ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezasına çarptırılmıştı. Altan ve Ilıcak, Ağustos 2016’dan bu yana cezaevinde.

Mahkemenin değerlendirmesi şöyle:

A. Ahmet Hüsrev Altan Başvurusu

Sulh Ceza Hâkimliğinin tutuklama kararında eski Taraf gazetesi Genel Yayın Direktörü olan müracaatçının 15 Temmuz 2016 tarihinde darbe teşebbüsünde bulunan FETÖ/PDY’nin yayın organlarında ve bu örgütün gayeleri doğrultusunda daima olarak açıklamalarda bulunduğu, böylece bu darbe teşebbüsüne yer hazırladığı ve bir programındaki konuşmasıyla da bunu açıkça ortaya koyduğu söz edilmiştir.

Başvurucunun darbe teşebbüsünden bir gün evvel bir TV’deki konuşmaları, son periyottaki yazıları ve gazetesindeki pozisyonu ile bu pozisyonun münasebetini anlatan saklı şahit beyanları birlikte değerlendirildiğinde soruşturma mercilerince işaret edilen olguların FETÖ/PDY ile irtibatlı bir cürüm işlendiğine dair kuvvetli belirti olarak kabul edilmesi temelsiz ve keyfî olarak bedellendirilemez.

İsnat edilen cürüm için öngörülen cezanın ölçüsü, işin niteliği ve kıymeti de gözönünde bulundurularak uygulanan tutuklama önleminin ölçülü olduğu ve isimli denetim uygulamasının yetersiz kalacağı istikametindeki mahkeme değerlendirmesi de keyfî ve temelsiz değildir.

B. Ayşe Nazlı Ilıcak Başvurusu

Gazeteci olan müracaatçı, FETÖ/PDY’nin medyadaki yapılanmasına yönelik yürütülen soruşturma kapsamında silahlı terör örgütüne üye olma cürmünden tutuklanmıştır. Hasebiyle müracaatçı hakkında uygulanan tutuklama önleminin yasal desteği bulunmaktadır.

Sulh Ceza Hâkimliğinin tutuklama kararında kuvvetli kabahat kuşkusunun varlığına ait olarak müracaatçının 15 Temmuz 2016 tarihinde darbe teşebbüsünde bulunan FETÖ/PDY’nin yayın organlarında ve bu örgütün hedefleri doğrultusunda yazılar yazdığı ve paylaşımlarda bulunduğu tabir edilmiştir.

Soruşturma mercilerinin; müracaatçının pozisyonunu, kelam konusu paylaşımların yapıldığı devri, paylaşımların içerik ve bağlamını dikkate alarak anılan tabirleri FETÖ/PDY ile kontaklı bir kabahat işlendiğine dair kuvvetli belirti olarak kabul etmesinin temelsiz ve keyfî olduğu tabir edilemez.

C. Mehmet Murat Sabuncu Başvurusu

Darbe teşebbüsü sonrasında Cumhuriyet gazetesi Genel Yayın Direktörü olan müracaatçıya isnat edilen suçlamanın temelinde gazetede yayımlanan manşet, haber ve yazılardan sorumlu olması gösterilmiştir. Ayrıyeten müracaatçının FETÖ/PDY yayın organlarına yapılan operasyonlara karşı çıkarak toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımlarla bu örgütün mensuplarını mağdur üzere göstermeye çalıştığı, birebir biçimde paylaştığı bildirilerle PKK’nın propagandasını yapan yayın organına sahip çıktığı böylelikle anılan terör örgütlerine yardım ettiği argüman olunmuştur.

Başvurucunun gazetede sorumlu olduğu periyotta yayımlanan haber, yazı ve manşetler ile müracaatçının toplumsal medya paylaşımlarında eleştirel olma ve haber yapmanın ötesinde süreklilik arz edecek formda devletin PKK ve FETÖ/PDY’ye karşı verdiği çabayı zayıflatacak yayınlar yapıldığı, toplumu kamplaştırmaya yönelik iletiler verildiği, anılan örgütlerin pak ve mağdur olarak gösterilmeye ve lehlerine algı oluşturulmaya çalışıldığı, böylelikle müracaatçıya yüklenen hatanın işlendiği tarafında tutuklama için gerekli olan kuvvetli belirtinin bulunduğu sonucuna varılmasının keyfî ve temelsiz olduğu söylenemez.

Ç. Akın Atalay Başvurusu

Tutuklama kararında Cumhuriyet Vakfı İdare Şurasındaki değişiklikler sonrasında gazetenin devleti amaç aldığı, gazetede terör örgütlerinin propagandası sayılabilecek ve bu örgütler lehine algı oluşturabilecek birçok manşet, haber ve yazıya yer verildiği belirtilmiştir. Bu yayınlarından sorumlu olduğu tabir edilen ve gazetenin İcra Heyeti Lideri olan müracaatçı dâhil Vakıf idaresinde bulunan şüpheliler istikametinden kuvvetli kabahat kuşkusunun bulunduğu sonucuna varılmıştır.

Başvurucuya isnat edilen suçlamanın temelinde gazetede yayımlanan manşet, haber ve yazılardan, Vakıf ve Şirket idaresinde bulunması, tıpkı vakitte İcra Konseyi lideri olması münasebetiyle sorumlu olması gösterilmiştir. Müracaatçının FETÖ/PDY’nin yayın organlarına yapılan operasyonlara karşı çıkarak toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımlarla operasyonları etkisizleştirmeye çalışmak ve terör örgütü mensuplarını mağdur üzere göstermek suretiyle anılan terör örgütüne yardım ettiği tez edilmiştir.

Suçlamaya husus yazı, haber ve toplumsal medya iletilerinde kullanılan lisan, yayımlandıkları tarihlerde toplumda algılanışı ve beşerler üzerindeki tesiri, yazıların bağlamıyla birlikte dikkate alındığında soruşturma makamlarının kabahat işlediğine dair kuvvetli belirti bulunduğu istikametindeki değerlendirmesinin keyfî ve temelsiz olduğu söylenemez.

D. Lider Çelik ve Öbürleri Başvurusu

Cumhuriyet Vakfı yöneticileri olan müracaatçılar hakkındaki tutuklama kararında, Vakıf İdare Konseyindeki değişiklikler sonrasında gazetenin devleti maksat aldığı, bu kapsamda gazetede terör örgütlerinin propagandası sayılabilecek ve bu örgütler lehine algı oluşturabilecek birçok manşet, haber ve yazıya yer verildiği belirtilmiştir.

Başvurucuların pozisyonları ile uzun vakittir gazetede misyon almaları birlikte dikkate alınarak gazetenin yayın siyasetinin belirlenmesinde tesirli oldukları ve gazetede yayımlanan haber ve yazılar nedeniyle sorumlu tutulabilecekleri sonucuna varıldığı görülmektedir.

Suçlamaya bahis yazı, haber ve toplumsal medya bildirilerinde kullanılan lisan, yayımlandıkları tarihlerde toplumda algılanışı ve beşerler üzerindeki tesiri, yazıların bağlamıyla birlikte dikkate alındığında soruşturma makamlarının müracaatçıların hata işlediğine dair kuvvetli belirti bulunduğu istikametindeki değerlendirmesinin keyfî ve temelsiz olduğu söylenemez.

Yukarıda belirtilen tüm müracaatçılara isnat edilen kabahatlere ait kanunda öngörülen cezanın yükü kaçma kuşkusuna işaret eden durumlardan biridir.

Öte yandan tüm bu müracaatlarda, müracaatçıların sırf söz ve basın özgürlüğü kapsamında kalan hareketleri nedeniyle soruşturmaya maruz kaldıkları ve tutuklandıkları tezi istikametinden derece mahkemelerinden farklı bir sonuca varılmasını gerekli kılan bir durum bulunmamaktadır.

Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle kelam konusu müracaatlar tarafından, Anayasa’nın 19. unsurunda garanti altına alınan kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı ile Anayasa’nın 26. ve 28. unsurunda garanti altına alınan söz ve basın özgürlüklerinin ihlal edilmediğine karar vermiştir.

2. Ahmet Şık Başvurusu

İddialar

Başvurucu, suçlamaya mevzu haber, yazı ve toplumsal medya paylaşımlarının söz ve basın özgürlüğü kapsamında kalan aksiyonlar olduğunu ve kabahat ögesi taşımadığını belirterek kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı ile söz ve basın özgürlüğünün ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

Mahkemenin Değerlendirmesi

Tutuklama kararında müracaatçının haber ve yazılarında haber aktarma maksadının ötesine geçerek terör örgütlerinin telaffuzlarının geniş kitlelere ulaşmasını sağladığı belirtilmiş ve kuvvetli cürüm kuşkusunun varlığını gösterir kanıtların bulunduğu kanaatine varılmıştır.

Soruşturma makamlarının, örgütün ses getirmek ve ismini gündemde tutmak hedefiyle gerçekleştirdiği bir aksiyonu tam da işlendiği sırada failleriyle röportaj yapmak ve onların bildirisini kamuoyuna duyurmak suretiyle hata işlendiğine dair kuvvetli belirti olarak değerlendirmesi keyfî ve temelsiz değildir.

Darbe teşebbüsü sonrasındaki şartlar hasebiyle soruşturma konusu olaylara ait kanıtların sağlıklı bir halde toplanabilmesi ve soruşturmaların güvenlik içinde yürütülebilmesi için tutuklama dışındaki müdafaa önlemlerinin yetersiz kalması kelam konusu olabilir. Bu devirde ortaya çıkan düzensizlikten yararlanmak suretiyle kaçma imkânı ve bu periyotta kanıtlara tesir edilmesi ihtimali olağan vakitte işlenen cürümlere nazaran çok daha fazladır. Müracaatçı istikametinden bilhassa kaçma ve kanıtları etkileme kuşkusuna yönelen tutuklama nedenlerinin olgusal temellerden mahrum ve tutuklama önleminin ölçüsüz olduğu söylenemez.

Öte yandan müracaatçının sadece söz ve basın özgürlüğü kapsamında kalan aksiyonları nedeniyle soruşturmaya maruz kaldığı ve tutuklandığı savı istikametinden derece mahkemelerinden farklı bir sonuca varılmasını gerekli kılan bir durum bulunmamaktadır.

Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle bu müracaat tarafından Anayasa’nın 19. hususunda garanti altına alınan kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı ile Anayasa’nın 26. ve 28. hususunda teminat altına alınan tabir ve basın özgürlüklerinin ihlal edildiğine ait tezlerin açıkça destekten mahrum olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar vermiştir.

3. Murat Aksoy, Ahmet Kadri Gürsel ve Ali Bulaç Başvuruları

İddialar

Başvurucular, kendilerine isnat edilen hataların ögelerinin oluşmadığını belirterek kişi hürriyeti ve güvenliği haklarının, toplumsal medya paylaşımları ve köşe yazıları nedeniyle tutuklanmaları nedeniyle de tabir özgürlüklerinin ihlal edildiğini sav etmiştir.

A. Murat Aksoy Başvurusu

Soruşturma makamları, müracaatçının yazı ve paylaşımlarının söz özgürlüğü kapsamında olmadığını ortaya koyamamıştır. Yazı ve paylaşımlar genel olarak hükümetin eleştirilmesi, siyasetlerinin kötülenmesi, siyasal olaylar üzerinde fikirlerin tabir edilmesi niteliğinde olup şiddeti ve terör aksiyonlarını teşvik edecek bir lisanda değildir.

Başvurucunun yazılarında savunduğu görüşlerin terör örgütünün telaffuz ve görüşleriyle paralellik göstermesi ve kimi noktalarda örtüşmüş olması tek başına cürüm işlendiğine dair kuvvetli belirti olarak kabul edilemez.

Suç işlediğine dair kuvvetli belirtiler ortaya konulmadan temelde gazetedeki yazılarına ve toplumsal medya paylaşımlarına dayanılarak tutuklama önlemi uygulanması söz ve basın özgürlüklerini de ihlal eder.

B. Ahmet Kadri Gürsel Başvurusu

Soruşturma makamlarınca müracaatçının yayın danışmanı olması sebebiyle Cumhuriyet gazetesinde yayımlanan haber ve yazılardan sorumlu olduğu ileri sürülmüş ise de danışmanlıkla sonlu bir misyonun gazetenin yayın siyaseti üzerinde nasıl bir tesirinin bulunduğu açıklanmamıştır.

Başvurucunun yazısında, sert ve eleştirel bir üslup kullandığı söylenebilirse de açıkça şiddeti ve terör hareketlerini teşvik edici bir lisan kullanılmamıştır.

Öte yandan bir kimsenin terör örgütü ile irtibatlı cürümler nedeniyle hakkında soruşturma yapılan şahıslarla görüşmüş olması tek başına suçlamaya mevzu edilebilecek bir konu değildir. Bunun için görüşmenin örgütsel faaliyet kapsamında yapıldığının ortaya konulmuş olması gerekir. Somut olayda müracaatçının bu bireylerle görüşmesinin hangi hedefle yapıldığı soruşturma makamlarınca ortaya konulmamıştır.

Tüm bu konular değerlendirildiğinde, derece mahkemesince gösterilen münasebetler kapsamında kabahat işlendiğine dair kuvvetli belirtinin gereğince ortaya konulamadığı sonucuna varılmıştır. Cürüm işlediğine dair kuvvetli belirtiler ortaya konulmadan temelde gazetedeki yazısına dayanılarak tutuklama önlemi uygulanması söz ve basın özgürlüklerine ait teminatlara alışılmamıştır.

C. Ali Bulaç Başvurusu

Başvurucunun tutuklanmasına destek gösterilen olguların temelde gazete yazılarından oluştuğu görülmektedir. Soruşturma makamları müracaatçının bu yazıları FETÖ/PDY’nin hedefleri doğrultusunda yazdığını ileri sürmüşlerdir.

Başvurucunun yazıları şiddete ve isyana davet ya da nefret söylemi içermediği üzere terörü övücü ya da meşrulaştırıcı bir mahiyet de taşımamaktadır. Yazılar genel olarak Hükûmetin ve Hükûmet siyasetlerinin eleştirilmesi, siyasal ve toplumsal olaylar üzerinde sübjektif nitelikteki ve toplumun bir bölümü tarafından rahatsız edici bulunan fikirlerin beyan edilmesinden ibarettir.

Başvurucunun kelam konusu örgüte yakın bir gazeteci ve müellifler vakfında mütevelli heyeti üyesi olması da tek başına örgütsel teması olduğunu göstermez.

Hukukilik koşulunu sağlamayan tutuklama üzere ağır bir önlem, tabir ve basın özgürlükleri bakımından demokratik bir toplumda gerekli ve ölçülü bir müdahale olarak kabul edilemez.

Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle kelam konusu müracaatçılar tarafından, Anayasa’nın 19. unsurunda teminat altına alınan kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı ile Anayasa’nın 26. ve 28. hususlarında teminat altına alınan tabir ve basın özgürlüklerinin ihlal edildiğine karar vermiştir