Ucuzluk bize uğramadı

Et ve Süt Kurumu’nun (ESK) 2018 Bölüm Kıymetlendirme Raporu, global besin fiyatları düşerken, Türkiye’deki besin fiyatlarının yükseldiğini ortaya koydu.

Raporda yer alan FAO Besin Fiyat Endeksine nazaran, 2018’de dünya genelinde sadece hububat eserlerinin fiyatı arttı. Öteki tüm besin eserlerine ilişkin fiyatlar ise geriledi. 2017’den 2018’e geçen bir yıllık periyotta dünyada şeker fiyatları yüzde 22, yağ fiyatları yüzde 14.7 düştü. Süt ve süt eserleri fiyatları yüzde 4.6 gerilerken, et fiyatlarındaki düşüş yüzde 2.3 oldu. Türkiye’nin besin enflasyonuyla baş etmeye çalıştığı 2018’de, dünyada sırf yüzde 9 ile hububat eserlerinin fiyatı arttı.
Türkiye’de ise bir türlü durdurulamayan besin fiyatlarındaki artış oranı, enflasyon üzerinde önemli baskı yaratmaya devam ediyor. Fiyatlar her geçen gün daha da zamlanıyor.

Fiyat artışı sürüyor
2018’de yüzde 4.6 ucuzlayan milletlerarası süt ve süt eserleri fiyatlarının ayrıntılarına bakıldığında, peynirin yüzde 5.2, tereyağının yüzde 4.4 gerilediği görüldü. Raporda, fiyatların 2018 Haziran’dan bu yana daima düştüğü tabir edildi. Türkiye’de ise geçen yıl yağ fiyatları yüzde 30 arttı. Tıpkı yıl süt ve süt eserlerindeki artırım da yüzde 30’u aştı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) bilgilerine nazaran, 2018’de tereyağı fiyatı yüzde 30.07 zamlandı.

2013’ten bu yana tereyağındaki fiyat artışı yüzde 152’yi buldu. Kutu süt yüzde 26.86, yoğurt yüzde 20.01, tulum peynir yüzde 29, kaşar peyniri yüzde 21.24 ve beyaz peynir yüzde 18.87 zamlandı. 2018’de ortalama kuzu eti tüketici fiyatı yüzde 23 artarak 49.65 TL/kg’a yükseldi. Ortalama dana kuşbaşı tüketici fiyatları ise yüzde 11 artarak 44.33 TL/kg’a çıktı. Yılın birinci yarısının bitmesine karşın, fiyatlar yükselmeye devam ediyor. ESK’nin haftalık piyasa bültenine nazaran, 19 Nisan-19 Mayıs aralığındaki bir aylık süreçte kuzu eti tüketici fiyatı aylık yüzde 1.1 artarak 52 TL’ye çıktı. Dana eti ise aylık yüzde 5.5 yükselerek 48 TL oldu. Lakin TÜİK’in hesapladığı enflasyon oranları ile TÜİK’in hesaplamalarını baz alan ESK’nin verdiği fiyatlar, çarşı pazarın enflasyonundan daha düşük çıkıyor. 2018 Aralık prestijiyle kilosu 50 TL’yi bulan kasaptaki kırmızı etin kilosu, 2019 Ocak-Haziran ortasında 60 TL’ye kadar yükseldi.

Döviz kaynaklı
Türkiye’de besin fiyatlarındaki artırımların temel sebeplerinden biri TL’nin kıymet kaybetmesi. Döviz yükselince üretim maliyeti son bir yılda yüzde 100’ü aştı. Ziraî girdilerin yaklaşık yüzde 90’ı ithal. Her geçen gün temel girdi kalemlerinden yem, gübre ve mazota gelen artırımların devam etmesi, üreticinin karını eritirken, tüketiciyi de kıymetli besine mahkûm etti.

ESK’nin raporunda, global besin fiyatlarındaki gerilemenin sebebi ise arz fazlası ve ucuzlayan eserlerin kıymetlenen eserlere nazaran daha baskın olması biçiminde sıralandı. Raporda global şeker fiyatlarındaki düşüşün sebebi, dünyadaki üretim ve stokların artması olarak gösterildi. Yağ fiyatlarının ise dünya üretici ülkelerindeki stok birikimiyle birlikte zayıf global talepten ötürü gerilediği belirtildi. Yıllık ortalamada küçükbaş et fiyatlarının arttığı lakin domuz eti ile kanatlı etteki düşüşün tesirinin daha baskın olmasından ötürü, et fiyat endeksinin gerilediği söz edildi.