Reuters’tan seçim değerlendirmesi: ‘Atatürk’ün çizdiği laik yoldan uzaklaştırdı’

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yaklaşan seçimlerde 20 yıllık iktidarını uzatmayı hedeflerken seçimler sırf Türkiye’yi kimin yöneteceği konusunda değil, ülkenin nasıl yönetileceği, iktisadın geleceği, Ukrayna’da tansiyonun azaltılmasında ve Orta Doğu’da üstlenebileceği rol hakkında da belirleyici olacak.

Haziran’a kadar gerçekleşmesi beklenen cumhurbaşkanlığı ve meclis seçimleri, dindar jenerasyon yetiştirme, asker dayanaklı diplomasi ve düşük faiz oranları ile öne çıkan Erdoğan için bugüne kadarki en büyük siyasi meydan okuma olma özelliği taşıyor.

Erdoğan’ın seçimi kaybetmesi durumunda, muhalifler radikal bir değişim getirme taahhüdünde bulunuyorlar.

SEÇİMLERDE NELER OLABİLİR?

Modern Türkiye Cumhuriyeti’ni yaklaşık yüz yıl evvel kuran Mustafa Kemal Atatürk’ten bu yana en güçlü başkan olarak görülen Tayyip Erdoğan ve onun genel lideri olduğu Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Türkiye’yi Atatürk’ün çizdiği laik yoldan uzaklaştırdı.

Erdoğan başkanlık sistemi ile gücü tek bir merkeze toplayarak Ankara’daki Cumhurbaşkanlığı Sarayı’na taşıdı. Türkiye’nin iktisat, güvenlik, iç ve dış siyasetlerini Saray belirliyor.

Erdoğan idaresini eleştirenler ise Erdoğan hükümetinin muhalefeti susturduğunu ve adalet sistemini kendi denetimine geçirdiğini belirtirlerken, yetkililer adalet sisteminin hükümet denetiminde olduğu argümanlarını reddediyorlar ve 2016’daki darbe teşebbüsü de dahil olmak üzere ülkenin karşı karşıya kaldığı büyük güvenlik tehditleri karşısında vatandaşlara müdafaa sağladığını söylüyorlar.

Ekonomistler Erdoğan’ın düşük faiz oranları davetlerinin enflasyonun geçen yıl son 24 yılın tepesini görerek yüzde 85’e çıkmasına ve TL’nin son on yılda dolar karşısında erimesine neden olduğunu belirtiyorlar.

Muhalefet partileri merkez bankasına bağımsızlığını geri kazandırma, parlamenter hükümeti yine kurma ve hukukun üstünlüğünü yansıtacak yeni bir anayasa oluşturma taahhüdünde bulunuyorlar.

PEKİ GERİ KALANI?

Türkiye, Erdoğan idaresi altında Suriye’ye harekâtlar düzenleyerek, Irak’taki etnik PKK sempatizanlarına karşı taarruz düzenleyerek ve Libya ile Azerbaycan’a askeri takviyede bulunarak Orta Doğu ve ötesinde askeri gücünü gösterdi.

Türkiye Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve İsrail üzere bölgesel güçlerle diplomatik zıtlıklar yaşamış bir yandan da Yunanistan ve Kıbrıs ile Akdeniz’de kıta sahanlığı konusunda birçok sefer çıkmaza girmişti.

İki yıl evvel ise prosedür değiştirerek bahsi geçen ülkelerden kimileri ile olağanlaşma sürecine başlamıştı.

Erdoğan’ın Rusya’dan satın aldığı S-400 hava savunma sistemleri ABD’nin Ankara’ya silah ambargosu uygulamasına yol açmış, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’e olan yakınlığı Türkiye’nin NATO ittifakına olan bağlılığı hakkında kuşkulara neden olmuştu.

Öte yandan Türkiye Ukrayna limanlarından buğday ihracatının tekrar başlamasına imkan sağlayan tahıl mutabakatına aracılık ederek Erdoğan’ın Ukrayna savaşının sonlanmasına yönelik çabalardaki rolünü öne çıkarmıştı.

Seçimi kaybetmesi durumunda yerine gelecek kişinin Erdoğan’ın memleketler arası arenada kendisi için oluşturduğu ve seçim kampanyasında öne çıkarmasının beklendiği bu profilden yararlanıp yararlanamayacağı konusu ise net değil.

EKONOMİ ERDOĞAN’IN DÜŞÜŞÜNE NEDEN OLABİLİR Mİ?

Erdoğan’ın 20 yıllık iktidarının birinci yarısında ekonomik büyümenin ivme kazanması dikkat çekerken, son 10 yılda refah düzeyinde gerçekleşen düşüş Erdoğan’ın seçmen ortasındaki popülerliğini zedeledi.

Ülkedeki en güçlü parti olarak görülen AKP’nin parlamentoda da güçlü bir pozisyonda yer alması beklense de düzenlenen anketler Erdoğan’ın muhalefetin mümkün adaylarından kimilerinin gerisinde kaldığını gösteriyor.

Hayat pahalılığındaki artışın kendisinin tekrar seçilmesini tehlikeye attığının şuurunda olan Erdoğan, açıkladığı paket kapsamında taban fiyatı iki katına çıkarırken, 2 milyonu aşkın çalışanın da erken emekli olmasına imkan sağlayacak.

MUHALEFET NE VADEDİYOR?

En büyük iki muhalefet partisi olan seküler Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve merkez sağdaki milliyetçi Güzel Parti daha küçük dört parti ile bir ortaya gelerek ittifak kurdular ve Erdoğan’ın esas siyasetlerinin birçoklarını değiştireceklerini söz ettiler.

Merkez bankasını tekrar bağımsız hale getirme ve Erdoğan’ın alışıldık ekonomik siyasetlerini değiştirme mevzularında taahhütte bulunan ittifak, başkanlık sistemini sonlandırıp parlamenter sistemi geri getireceğini ve Suriyeli mültecileri geri göndereceğini belirtiyor.

Sayısı 3.6 milyonu aşan Suriyeli sığınmacıları ağırlayan Erdoğan, Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad’ın iktidardan indirilmesine yönelik başarısızlıkla sonuçlanan teşebbüsleri desteklemişti. Suriyeli sığınmacılar hem büyük yansılara yol açıyorlar, hem de ekonomik bir sorun haline geliyorlar.

Erdoğan son vakitlerde muhalefetten gelen Şam ile olağanlaşma davetlerini yineleyerek sığınmacıların bir kısmını geri göndermekten bahsetse de, ne Erdoğan ne de muhalefet sığınmacıların inançlı bir formda geri gönderilmesinin nasıl yapılacağı ile ilgili bir plan açıklamış değil.

MUHALEFETİ ALIKOYAN NEDİR?

Altı partiden oluşan ittifak, birlikte hareket ettikleri izlenimini vermek istiyor lakin hâlâ seçimlerde Erdoğan’ın karşısına bir aday çıkarabilmiş değil.

CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu pek parlak olmayan bir aday olarak görülürken, Erdoğan’a rakip olabileceği düşünülen bir öteki isim CHP İstanbul belediye lideri Ekrem İmamoğlu Aralık’ta YSK üyelerine hakaret cürmünden mahpus cezasına çarptırılmış ve politik yasak ile karşı karşıya kalmıştı. İmamoğlu, bu suçlamaları reddediyor.

Öte yandan, Anayasa Mahkemesi’nde (AYM) ise parlamentonun üçüncü büyük partisi olan Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) kapatılmasına ait dava görülürken, Cumhurbaşkanına hakaret cürmü ile 2016’da mahpus cezasına çarptırılan partinin eski lideri Selahattin Demirtaş’ın tutukluluğu devam ediyor.

Seçim kampanyası başladığında muhalefetin istedikleri bildirisi halka aktarmakta zorlanabileceğine inanılıyor. 2018 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde muhalif adaylar birden fazla Erdoğan’dan yana olan televizyon kanallarında yer almakta zorlanmışlardı.

BUNDAN SONRA NE OLACAK?

Seçimler için son tarih olarak Haziran belirlenmiş olsa da AKP’li yetkililer bu tarihin öne çekilebileceği konusunda açıklama yaptılar.

Muhalefetin seçimi kazanma talihine dair belirleyici olanın cumhurbaşkanı adayının kim olacağına inanılsa da, enflasyonu düşürme beklentileri de dahil olmak üzere birçok ögenin tesiri görülebilir.

Erdoğan, Esad ile görüşme mümkünlüğünü gündeme getirdi, bu adım sığınmacıların geleceğine ait muhtemel bir adım olarak görülüyor. Öte yandan Ankara, aylardır Suriye’nin kuzeyinde PKK’ya yönelik yeni bir akın hazırlığında olduğu ikazında bulunmuştu. Bu husus anketlerde Erdoğan’a olumlu yansıyan mevzulardan biri olabilir.