Türkiye yeni bir kuraklık kriziyle mi karşı karşıya?

Getty Images İstanbul’un barajlarındaki su doluluk oranı son devirde değerli bir düşüş gösterdi.

Türkiye’de son aylardaki yağışların azlığı ve barajlarda su doluluk oranların düşmesi, kuraklık riskini yine ülke gündemine taşıdı. Yağışların önümüzdeki aylarda da mevsim normallerinin dışında seyretmesi ihtimali telaş yaratıyor.

Uzmanlar, önümüzdeki bir kaç aydaki yağışların çok kıymetli olacağını söylüyor.

YAĞIŞ AZ VE SİSTEMSİZ  

Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün üç aylık kuraklık haritasına nazaran Eylül, Ekim ve Kasım 2022’de Türkiye’nin farklı yerlerinde kuraklık yaşandı.

Marmara Bölgesi’nin bütününde; Ege Bölgesi’nin kimi kıyı ilçeleri hariç kalan bölümlerinde; Akdeniz Bölgesi’nin küçük bir kısmında, İç Anadolu Bölgesi’nin ortası ile batısında; Karadeniz Bölgesi’nin batı, orta ve doğudaki birtakım kesimlerinde; Doğu Anadolu Bölgesi’nin ortası ile kuzey kesitlerinde; Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin ise kimi kısımlarında farklı şiddetlerde kuraklık tesirli oldu.

Bu sayılan yerlerden Marmara, Trakya ve İç Anadolu bölgelerinin kimi yerlerindeki kuraklık harikulâde kuraklık, çok şiddetli kuraklık ve şiddetli kuraklık seviyesinde yaşandı.

Yeni bir kuraklık haritası bulunmamakla birlikte son devirdeki yağış ve sıcaklıklar kuraklığın artıyor olabileceği korkusuna neden oluyor.

Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün (MGM) sitesinde yağışlarla ilgili bilgiler, son devirde yağışlardaki düşüşü gösteriyor. MGM’ye nazaran su yılı 1 Ekim’de başlayor ve bu nedenle 2023 su yılı, 1 Ekim 2022 ve 3 Ocak 2023 ortasını kapsıyor.

Yeni su yılıyla ilgili son bilgiler, 1991-2020 ortasındaki ortalamanın altında gözüküyor.

Sitede şu bilgiler yer alıyor:

“Ekim 2022-30 Kasım 2022 devrini kapsayan 2023 su yılı yağışları normalinin altında, geçen yıl yağışları civarında gerçekleşti. Türkiye geneli su yılı yağışı 77.0 mm, normali 107.7 mm (1991-2020) ve geçen yıl birebir devir su yılı yağışı 76.2 mm’dir. Yağışlarda normaline nazaran yüzde 29 azalma mevcuttur. İki aylık kümülatif yağışlarda Güneydoğu Anadolu Bölgesi hariç tüm bölgelerimiz normallerinin altında yağış almış, en fazla azalma yüzde 58 ile Marmara Bölgesi’nde gerçekleşmiştir. Marmara Bölgesi’nin iki aylık su yılı yağışları son 52 yılın en düşük düzeyine inmiştir.

“2023 su yılı yağışları Trakya’nın batısı, İstanbul, Çanakkale, Bursa, Yalova, İzmir’in batı ve kuzey kesitleri ile Isparta, Kırıkkale, Kırşehir, Osmaniye ve Hatay etraflarında normallerine nazaran yüzde 60’tan fazla azalma, Adıyaman civarlarında ise yüzde 40’tan fazla artış göstermiştir.”

Getty Images Düzce’de su düzeyi düşen Hasanlar Barajı

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, 5 Ocak’ta Twitter’dan yaptığı paylaşımda “Bu tablo umut vermiyor” dedi.

6 Ocak’ta Diyanet İşleri Bakanlığı’nın hazırladığı Cuma hutbesi kapsamında, mescitlerde kar ve yağmur yağışı için dua edildi.

Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişçi ise 9 Ocak’taki açıklamasında global ısınma ile yaşanan problemler ortasında ilişki olduğunu belirtti:

“İklim değişikliği diyoruz global ısınma diyoruz. Bunun bir türlü somutlaştıramadık. Fakat şu son yıllarda yaşadığımız kuraklık, kuraklıkla birlikte elbette çölleşme ancak çok daha kıymetlisi yağışların düzensizliği var. Yağıyor evet ancak birden yağıyor. Son örnek, Antalya Kumluca. 90 günde yağması gereken yağış bir günde yağdı. Yani bir yıllık yağışın yüzde 25’i bir günde yağdı.”

BARAJLARDAKİ DOLULUK ORANLARI NE DURUMDA?

Son periyotta Türkiye’nin farklı noktalarındaki barajlarda doluluk oranlarının düştüğü görülüyor.

İstanbul’daki barajların doluluk oranı 10 Ocak tarihi prestijiyle yüzde 31.65 düzeyinde. Son 10 yılın tıpkı tarihteki doluluk oranlarıyla karşılaştırıldığında bu, son 10 yılın en düşük ikinci oranı.

Ankara’daki etkin doluluk oranı ise yüzde 18.18.

Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişçi büyük kentlerin su rezervlerini yorumlarken şunları söyledi:  

“İstanbul’da barajlarda aktif doluluk oranı geçen yıl birebir tarihte yüzde 16,5 oranından daha az, şu andaki doluluk oranı yüzde 33,3. Hiç su gelmemesi halinde 3,5 aylık muhtaçlığımızı karşılayacak su rezervi var. Ankara bu bahiste daha şanslı. Geçen yıla nazaran yüzde 10,7 oranında daha fazla var, doluluk oranı yüzde 18,9. Barajlara su gelmemesi halinde tüm içme suyu talebini 6 aydan daha fazla karşılayacak kapasitemiz var. İzmir’de yüzde 19,1 doluluk oranı var; hiç su gelmemesi halinde 7 aylık suyumuz vaz. Bursa’da yüzde 16,5 maalesef, hiç su gelmemesi halinde 2 ayı karşılama kapasitesi var.

Demirören Haber Ajansı’na konuşan İSKİ Genel Müdür Yardımcısı Bülent Solmaz da İstanbul için endişelenecek bir durum olmadığını belirtti:

“Şu anda suyu açısından telaş verici bir durum yok. Yaklaşık 2 milyon metreküp suyu bu kurak periyotta bile dış kaynaklardan temin ediyoruz. 15 günde bir aylık simülasyonlarımız oluyor en son gelen Ocak simülasyonunda en az 20 yıl öncesinin yağış bilgileriyle bile bizim seneye ocak ayında beklentimiz yüzde 20 düzeyi, yani bitmesi kelam konusu değil.”

Getty Images Çanakkale’deki Bakacak Barajı

TARIMLA İLGİLİ DERTLER VAR

Yağış rejimiyle ilgili sıkıntılar tarımla ilgili de korku yaratıyor.

Son haftalarda, İç Anadolu başta olmak üzere farklı bölgelerden basına konuşan Ziraat Odası temsilcileri ve çiftçiler, yağış azlığı nedeniyle randıman kaybı derdi yaşadıklarını söylüyor.

Özellikle İç Anadolu bölgesinden çiftçiler, ektikleri bilhassa eserlerin yağış azlığı nedeniyle çimlenme külfeti yaşadığını belirtiyor.

Sürülmesi gereken tarım alanlarının kuru olmasından ötürü sürülememesi de meseleler ortasında sıralanıyor.

Getty Images Van, son yılların en yağışsız kışlarından birini geçiriyor.

BBC Türkçe’ye konuşan İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Meteoroloji Mühendisliği Kısmı ve Afet İdare Merkezi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, kuraklık meselesinin Türkiye için yeni bir durum olmadığını, Anadolu’nun tarihinde birçok medeniyetin yıkılmasında kuraklığın tesirinin bulunduğunu, sıkıntının yalnızca global iklim değişikliğiyle ilgili olmadığını fakat global ısınmanın kuraklığı daha da artırdığını belirtiyor.

Kuraklığın; meteorolojik, hidrolojik kuraklı, ziraî ve sosyo-ekonomik kuraklık olarak dört çeşidi olduğunu söyleyen Kadıoğlu, mevcut durumda meteorolojik kuraklığın olduğunu lakin bunun devamı halinde başka kuraklık tiplerinin de gündeme gelebileceğini söylüyor.

Kuraklıkla ilgili gelişmeler açısından önümüzdeki periyotta yağışlar kıymetli olduğunu belirtiyor Kadıoğlu ve yağışın ölçüsünden çok rejiminin değerli olduğunu vurguluyor:

“En çok yağışı kışın alırız. En çok yağışı aldığımız mevsim kurak geçerse bizim için düşünceli bir durumdur. Değerli olan, toplam yağış ölçüsünden çok, yağışın rejimidir. Ekim dikimden evvel mi yağdı, yağması gereken mevsimde mi yağdı? Nasıl yağdı? Romantik bir yağış olarak mı yoksa çok şiddetli sağanak formunda mi yağdı?

“Yağmur mu kar mı yağdı? Kar yağması için hem hava soğuk olacak hem de yağış olması lazım. Kar, yağmur üzere değil, yağmur masraf, toprakta fazla birikmez. Fakat kar yağdığı vakit toprağın üstünü bir battaniye üzere örter ve yavaş yavaş toprağın yeraltı suyunu besler. Tıpkı vakitte toprağın içindeki bitki köklerini vesaireyi de dondan, ayazdan korur. Rahmet olan aslında kardır.”