Brezilya seçimleri başladı: ‘Tropik Trump’ Bolsonaro, solcu aday Lula da Silva’ya karşı

Brezilya, dört yılın akabinde yine epeyce çekişmeli bir seçim sürecine sahne oluyor. Bugün (2 Ekim Pazar) sandık başına gidecek olan 156 milyondan fazla Brezilyalı, ülkenin 26 eyaleti ve federal bölgeler için vali, senatör ve milletvekillerini belirleyecek.

Oylamanın lokal saatle sabah 8.00’de (14:00 TSİ) başlaması planlanıyor. Oy verme süreçleri ise 17:00’de (23:00 TSİ) sona eriyor. Brezilya seçim sisteminde, oyların yüzde 50’sinden fazlasını alan aday kazanıyor. Hiçbir aday bu barajı geçemezse seçimler ikinci çeşide kalıyor.

ANKETLER ‘LULA’ DİYOR

Brezilya seçimlerinde, ülkenin yakın tarihine damga vurmuş iki ünlü isim çaba ediyor; eski cumhurbaşkanı Luiz Inacio Lula da Silva ve mevcut başkan Jair Bolsonaro.

Son haftalarda, her iki aday da seçmenlere yönelik gayretlerini hızlandırdı, fakat perşembe günü yayınlanan Datafolha anketine nazaran, seçmenlerin yüzde 85’i kararlarını çoktan verdiklerini söylüyor. “Anketlere nazaran Bolsonaro, rakibinin 14 puan gerisinde gözüküyor. Hasebiyle Lula’nın birinci cins oylamadan zaferle ayrılması bekleniyor.”

Latin Amerika iktisadının yüzde 40’ından fazlasına denk gelen 2,4 trilyon ABD Doları fiyatında Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) ile dünyanın en büyük 7. ekonomisi olan Brezilya, yarıştan kimin galip çıkacağına bağlı olarak ya Bolsonaro’nun neo-liberal siyasetleri ile yoluna devam edecek ya da Lula idaresinde yüzünü sola dönecek.

Luiz Inacio Lula da Silva (solda) Jair Bolsonaro

“AÇLIĞI SONA ERDİRME” SÖZÜ

76 yaşındaki Lula, 2003’ten 2006’ya ve 2007’den 2011’e kadar iki periyot Brezilya Devlet Lideri olarak vazife yaptı. Siyaset sahnesine, 1970’lerde askeri rejime meydan okuyan emekçi grevlerinin önderi olarak çıkan Lula, 1980’de, sonraları Brezilya’nın ana sol siyasi gücü haline gelecek olan İşçi Partisi‘nin (PT) kuruculuğunu yaptı.

Lula, başkanlık devrinde, “ülkede yoksulluğu ve eşitsizliği azaltmayı amaçlayan programlarla büyük sempati topladı”, lakin birebir vakitte, hükümet tekliflerini desteklemeleri için “Kongre temsilcilerine ödeme yapılmasını içeren” bir yolsuzluk planının ifşa edilmesiyle de sarsıldı. Fakat olaya karıştığına dair rastgele bir ispat bulunmadığından soruşturmaya dahil edilmedi.

Siyasi hayatı boyunca çalkantılı krizlerle sarsılan Lula’nın, seçim kampanyasındaki ana vaatleri: Ülkedeki açlığı sona erdirme ve Amazonlar’da karbon emisyonlarını ve ormansızlaşmayı azaltma.

“DAHA FAZLA ÖZELLEŞTİRME” VAADİ

Geçmişte Brezilya ordusunda yüzbaşı olarak vazife yapan Bolsonaro, 2018’de Cumhurbaşkanlığına aday olmadan evvel 27 yıl milletvekilliği yaptı. Bu müddetin birçoklarında marjinal telaffuzlarıyla gündeme gelen Bolsonaro, 2010’ların ortalarında İşçi Partisi’ni baş düşman olarak gören, radikal sağcı bir başkan figürü olarak ortaya çıktı.

Bolsonaro, başkanlığı devrinde ülkedeki evanjelik başkanlar tarafından desteklenen muhafazakar bir gündem izledi. Bunun yanı sıra Amazon’daki toprakların zalimce sömürülmesine verdiği dayanakla tanındı ve ormansızlaşma konusunda rekorlara imza attı. Çevreciler, onun devrinde sık sık yağmur ormanlarının geleceğinin tehlikede olabileceği konusunda ihtarlarda bulundu.

Bugüne dek çoğunlukla sansasyonel telaffuzlar ve skandallarla gündeme gelen Bolsonaro’nun seçim kampanyasındaki ana vaatleri: Ülkede tabiat talanına yol açan madenciliği ve kamu şirketlerinde özelleştirmeyi artırmak, güç fiyatlarını aşağı çekmek için sürdürülebilir güç üretimine geçmek.

SONUÇLAR NE VAKİT AŞİKÂR OLACAK?

Oy sayımı, Pazar günü oy verme sürecinin sona ermesinden çabucak sonra başlayacak. Birinci çeşide ait kesin sonuçların o akşam, yani 2 Ekim’de resmen açıklanmasını bekleniyor. Adaylardan rastgele biri geçerli oyların yarısından fazlasını toplayamazsa, 30 Ekim‘de seçimlerin ikinci çeşidi yapılacak.

Bolsonaro, milletlerarası gözlemcilerin yakından izleyeceği seçimlere gölge düşürmeyi şimdiden başarmış görünüyor, çünkü oyların en az yüzde 60’ını alamazsa sonuçların kuşkulu görülmesi gerektiğini söyledi. Hem kendisi hem de partisi, Brezilya’daki elektronik oylama sisteminin sahtekarlığa açık olduğunu tez etti. Lakin ülkede bugüne dek elektronik oylama sürecinde yapıldığı kanıtlanmış rastgele bir sahtekarlık örneği yok.

Yüksek Seçim Mahkemesi de sistemdeki kusur argümanlarını “gerçekte hiçbir desteği olmayan temelsiz iddialar” olarak pahalandırıyor.