30 yıl evvel katledildi: Devrim’in ‘Uğur’u Cumhuriyet’in ‘Mumcu’su

Uğur Mumcu suikastı aydınlatılmayı bekliyor, evrak hâlâ faili meçhul. Uğur Mumcu’nun “Devrim” periyodunu arkadaşı Uluç Gürkan anlattı. Mumcu suikastı ile emperyalizmin 24 Ocak kararları ortasındaki alakayı ise Prof. Dr. Duran Bülbül kıymetlendirdi.

1961 Anayasası’nın yarattığı özgürlük ortamında Doğan Avcıoğlu önderliğinde 20 Aralık 1961’de ortaya çıkan İstikamet mecmuası, ulusal üretimi, planlı kalkınmayı ve tam bağımsızlığı savunan çizgisiyle hem halk hem siyasi düzlemde geniş yer buldu. Sonrasında Avcıoğlu, “Yön tarafını buldu” diyerek bu mecmuanın yayın hayatını sonlandırdı. “Türkiye’nin Düzeni” yapıtını yazdı. Ve bu kitapta belirlediği yol haritasını 21 Ekim 1969’da “Devrim” mecmuasıyla sürdürdü. Yaklaşık iki yıl yayın hayatına devam eden mecmuanın Yazıişleri müdürlüğünü yapan Uluç Gürkan, Uğur Mumcu için Devrim’in, “gazeteciliğe başladığı yer” manası taşıdığını söyledi.

Uluç Gürkan

“SEVMEYEN DE HÜRMET DUYARDI”

Dergide İlhan Selçuk’un yazılarına orta vermesi sonrası Mumcu’nun yazmaya başladığına değinen Gürkan, “Uğur, tabir yerindeyse Selçuk’un köşesini aldı” dedi. Mumcu’nun, mecmuanın çizgisiyle örtüşen sert yazılarından dolayı “Hükümete hakaretten” birden fazla kere bir arada yargılandıklarını söyleyen Gürkan, “Uğur köşesinde o denli bir ses ve kalem olarak parladı ki kısa müddette toplumun her bölümünü etkiledi. Sevmeyenleri bile ona hürmet duyardı” sözlerini kullandı.

Mumcu’nun yarattığı bu tesirini, “acıyı bal eyleyen” o eşsiz mizah refleksiyle yeterlice pekiştirdiğine dikkat çeken Gürkan, “Yazılarıyla dürüstlüğün ve gerçeklerin lisanı, ülkenin ortak aklı, namusu olarak yükselmiş, Devrim’in Uğur’u olmuştu” dedi. Gürkan, Mumcu’nun Devrim’deki çizgisini şu sözlerle özetledi:

“Uğur’un Devrim’deki yazıları laik ve demokratik karakterliydi. Lakin Kemalizm’in bir tek laiklik unsuruyla özdeşleştirilmemesi gerektiğini bilhassa vurguluyordu. Kemalizmi ‘anı’ görenlere de ‘Kemalizm Türkiye’nin yalnızca geçmiş hoş günleri değildir. Tıpkı vakitte, her şeyin çok daha hoş olacağı çağdaş uygarlık yürüyüşümüzün yol haritasıdır’ karşılığını veriyordu.”

Uluç Gürkan Uğur Mumcu ile birlikte.

HAPİSHANE ANILARI…

12 Mart muhtırası sonrası “Devrim”in kapatıldığını ve Mumcu ile bir arada gözaltına alınıp tutuklandıklarını söyleyen Gürkan, ranza arkadaşı Mumcu’yla ilgili anılarını da paylaştı:

“Tıka basa dolu koğuşumuza birtakım gençler getiriliyor, hiç sorgulanmadan hür bırakılıyorlardı. Neden gözaltına alındıklarını sorduğumuzda, ‘Abdullah diye biri mektup yazmış, onu soruyorlar’ klişesiyle cevap veriyorlardı. Huylanmıştık. Koğuşu içeriden izlemek için aldatmaca olduğunu düşünüyorduk. Uğur koğuşta masa kurdu, adeta duruşma yapar üzere mektupçuları sorgulamaya başladı. Uğur’un ikinci, tahminen üçüncü sorgusu koğuşa gelen mektupçuların sonu oldu. Yıllar sonra Abdullah Öcalan olduğunu anladığımız bir kişinin mektup yazdığı doğruydu. Pekala, koğuşa getirilenlere mi yazılmıştı, kesin bir karar veremedik…”

CUNTACI TENKİDİNE MİZAHİ YANIT

“Barakadan bozma gözaltı koğuşumuzda kaldığımız sırada 19 Mayıs için prova uçuşu yapan uçakların sesini duyan Uğur, üst ranzamdan ‘Uluç postallarımı versene’ dedi. Uzattım… Aldı, giyer giymez de aşağıya atladı. Çıkan gürültüye bütün koğuş ona gerçek dönünce Uğur elinde de kâğıt kalem, ‘Bakan olmak isteyenler ismini yazdırsın’ dedi. Ordudan bölücülükten atılmış, sonra MİT buyruğuna alınmış bir muhbirin raporlarıyla bize yöneltilen cuntacılık suçlamalarıyla dalgasını böylelikle geçmişti…”

EMPERYALİZMİN ‘24 OCAK’I

Emperyalizmin sembollere ayrıyeten kıymet yüklediği yerde, Uğur Mumcu’nun öldürüldüğü 24 Ocak’ı düşündüğümüzde aklımıza birinci olarak tekrar Mumcu’nun yazılarında sıklıkla değindiği 24 Ocak kararları geliyor. Ekonomist Prof. Dr. Duran Bülbül, Mumcu’nun, neoliberal siyasetlerin uygulanması olan 24 Ocak kararları için “alaturka kapitalizm” tabirini kullandığını söyledi. Bülbül, Mumcu’nun bu kararlar için yaptığı “Özal’ın sırf uygulayıcısı olduğu IMF programı” tanımlamasını anımsattı.

Duran Bülbül

24 Ocak 1993’te nasıl Mumcu’ya suikast düzenlendiyse 24 Ocak 1980’de de Türkiye’ye ekonomik suikast düzenlendiğini belirten Prof. Bülbül, “Bu kararlarla, Türk iktisadı evvelki periyottan önemli bir kopuş yaşamıştır. Böylelikle Türk iktisadı ithal ikameci yapıdan, ihracatçı kalkınma modeline geçmiştir. Dolaysıyla iktisat siyasetleri bu çerçevede kıymetli değişime uğramıştır. 1980li yıllarda İngiltere ve ABD’de ortaya çıkan arz istikametli iktisat yaklaşımları, Türkiye’de yankısını çabuk bulmuş ve iktisat siyasetleri üç ana eksene evrilmiştir” tabirlerini kullandı. Bu üç ana ekseni “gönüllü tasarruf modeli, mali yük kaydırmaları ve kaynak tahsisinin imalat endüstrisinden hizmet dalına yanlışsız yönlendirilmesi” olarak açıklayan Bülbül, “Bu siyasetlerle sermaye güçlendirilmeye çalışılmış ve geniş halk kitleleri mali açıdan zorluklarla karşılaşmıştır” dedi.

Mumcu’nun Cumhuriyete ziyan veren terörle ve geniş halk kitlelerini bugün olduğu üzere, o günlerde de yoksulluğa götüren karapara anlayışlarına, yolsuzluğa ve cürüm iktisadına direnç gösterdiğini söyleyen Prof. Bülbül, birebir biçimde Mumcu’nun ekonomiyi felakete götüren neoliberal siyasetlere karşı da çetin bir gayret verdiğini kaydetti. Bülbül, suikastın, Mumcu’nun şahsında ülkemizin tüm yurtsever, aydın, bilim insanları ve işçilerine düzenlendiğine dikkat çekti.

KİMDİR

1942’de Kırşehir’de dünyaya gelen araştırmacı gazeteci Uğur Mumcu Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde eğitimi aldı. Akabinde tıpkı fakültede Yönetim Hukuku Kürsüsü Profesörü Tahsin Bekir Balta’nın asistanı oldu. Yazmaya öğrencilik yıllarında başlayan Mumcu, Cumhuriyet gazetesinde yayımlanan “Türk Sosyalizmi” makalesiyle Yunus Nadi Ödülü’nü aldı. Taraf, Kim, Türk Solu, Ant ve İhtilal mecmualarında makale ve incelemeleri yayımlandı.

12 Mart 1971’deki darbenin aydınlara yönelik baskıcı tavrından hissesine düşeni alarak orduya hakaret kabahatinden yargılandı. Askerliğini yaptığı sırada “sakıncalı piyade eri” olarak sürgün edildi. Yeni Ortam ve Milliyet gazetelerinde yazan Mumcu, 1975’ten itibaren Cumhuriyet’te“ Gözlem” başlıklı köşesinde nizamlı olarak yazmaya başladı. 24 Ocak 1993’te otomobiline yerleştirilen bomba ile katledildi. Öldürülmeden evvel, PKK ile Kürt sıkıntısını birbirinden ayırdığı bir bakış açısıyla, bahis üzerinde çalışmalar yapmaktaydı.

Eşi Güldal Mumcu ile olan evliliğinden iki çocuğu olan Uğur Mumcu anısına 1994’te ailesi tarafından “Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı” kurulmuştur.